Pat Barker
Η σιωπή των κοριτσιών
Μτφ.: Δέσποινα Κανελλοπούλου
Εκδ.: Αιώρα, 429 σελ.
ISBN: 978-618-5369-11-8
Οι αόρατες φιγούρες της Ιλιάδας
Τα δύο ομηρικά έπη, η Ιλιάδα και η Οδύσσεια, έχουν αποτελέσει ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης στο πέρασμα των αιώνων. Δεν υπάρχει μορφή τέχνης που να μην ανέτρεξε κάποια στιγμή σε αυτά: από την ποίηση και το θέατρο μέχρι τη ζωγραφική και τον κινηματογράφο.
Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται ένα ρεύμα επανεξέτασης των ομηρικών έργων -αλλά και της αρχαίας μυθολογίας γενικότερα- από γυναίκες συγγραφείς που εστιάζουν στα γυναικεία πρόσωπα (π.χ. η «Πηνελοπιάδα» της Margaret Atwood ή η «Κίρκη» της Madeline Miller).
Η Βρετανή Pat Barker στη «Σιωπή των κοριτσιών» επιλέγει να εστιάσει στις άγνωστες φιγούρες του Τρωικού Πολέμου, στις σκλάβες του στρατοπέδου των Αχαιών.
Αφηγήτρια, στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας, είναι η Βρισηίδα, η νεαρή βασίλισσα της Λυρνησσού, μιας πόλης γειτονικής στην Τροία, που καταλήγει σκλάβα στο στρατόπεδο των πολιορκητών και δίνεται ως τρόπαιο στον Αχιλλέα, τον άντρα που κατέστρεψε την πατρίδα της και δολοφόνησε τον σύζυγο και τα αδέρφια της.
Αναγκασμένη να γίνει η παλλακίδα του ισχυρότερου των Αχαιών, ζει στις σκιές μαζί με όλες τις άλλες σκλάβες, υφαίνει στους αργαλειούς και φροντίζει τους τραυματισμένους και τους ετοιμοθάνατους στρατιώτες-εχθρούς της.
Οξυδερκής και συγκρατημένη παρατηρεί τα τεκταινόμενα στο στρατόπεδο των Ελλήνων και γίνεται μάρτυρας των γεγονότων που θα οδηγήσουν τελικά στην πτώση της Τροίας.
Η συγγραφέας αφηγείται γεγονότα που όλοι γνωρίζουμε από την μυθολογία, αλλά η παρουσίαση τους αυτή τη φορά γίνεται μέσα από την οπτική μιας σκλάβας, μιας γυναίκας ταπεινωμένης αλλά αλύγιστης, μιας γυναίκας αναγκασμένης να επιβιώνει στη σιωπή παρακολουθώντας απλά τις εξελίξεις χωρίς να μπορεί να κάνει κάτι για να τις επηρεάσει.
«Είναι δύσκολα τα πράγματα για τις γυναίκες όταν πέφτει μια πόλη» (σ. 356) της λέει ο Πρίαμος όταν πηγαίνει να παρακαλέσει τον Αχιλλέα να του επιστρέψει το σώμα του Έκτορα.
Και είναι αυτή η φράση που συνοψίζει την ιστορία του μυθιστορήματος και την πρόθεση της συγγραφέως. Όσες χιλιετίες κι αν περάσουν, όσο κι αν εξελιχθούν οι μέθοδοι και τα όπλα του πολέμου, η μοίρα των γυναικών θα είναι πάντα παρόμοια με της Βρισηίδας και των υπόλοιπων γυναικών της Ιλιάδας.
Για αυτό το λόγο, ο ρυθμός της αφήγησης, οι σιωπές και τα χαμηλωμένα βλέμματα των γυναικών του στρατοπέδου είναι ουσιαστικά άηχες κραυγές απόγνωσης για τα δεινά που φέρνει ο πόλεμος και για τα εγκλήματα που διαπράττονται κατά των γυναικών.
Κατά συνέπεια, η Βρισηίδα μετατρέπεται από τη γυναίκα που υπήρξε η αφορμή για να συγκρουστούν ο Αχιλλέας με τον Αγαμέμνονα σε ένα οικουμενικό και διαχρονικό σύμβολο των συνεπειών του πολέμου στο γυναικείο σώμα.
«Η σιωπή των κοριτσιών» αποτελεί ουσιώδους σημασίας επαναφήγηση στης Ιλιάδας που αξίζει να διαβαστεί για την αμεσότητα με την οποία η συγγραφέας παρουσιάζει την τύχη των «ξεχασμένων» προσώπων αυτής της ιστορίας: των γυναικών.
