Σύμφωνα με σύγχρονες μεθόδους επιδιώκεται όλα τα μέλη της τοπικής κοινωνίας να συμμετέχουν στη σχεδίαση ενός πάρκου με τη διατύπωση προτάσεων.
Η διαβούλευση που δρομολογήθηκε από τη Δημοτική αρχή του Ηρακλείου Αττικής εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο.
Παράδειγμα εφαρμογής της διαδικασίας για τη σχεδίαση και διαμόρφωσης πάρκου με τις απαιτούμενες κατασκευές στην Καλιφόρνια, με τη συμμετοχή της τοπικής κοινότητας που κυρίως θα το χρησιμοποιήσει: Parks for All Californians
Σε ανεπτυγμένες δυτικές χώρες, για τα Δημοτικά – Κοινοτικά πάρκα δίνονται προτεραιότητες σε έναν τύπο εγκαταστάσεων αναψυχής έναντι ενός άλλου, βάσει εθνικών, κρατικών, ή περιφερειακών ερευνών.
Οι κατευθυντήριες γραμμές συγγραφής αιτήσεων επιχορήγησης ή εξασφάλισης χρηματοδοτήσεων κάθε μορφής αναφέρουν εθνικές, τοπικές, περιφερειακές έρευνες για να καθορίσουν ποιοι τύποι εγκαταστάσεων αναψυχής και άλλων πρέπει να υπάρχουν σε ένα συγκεκριμένο κοινοτικό πάρκο. Για παράδειγμα για τη διατήρηση γης και νερών.
Συχνά οι ανάγκες της κοινότητας είναι διαφορετικές από αποτελέσματα ερευνών σε επίπεδο πολιτείας ή περιφερειακής κλίμακας, οι οποίες ενδέχεται να μην καταγράφουν τις προτεραιότητες των πόλεων, και ακόμη πιο συγκεκριμένα, των γειτονιών σε διαφορετικές περιοχές των ίδιων των πόλεων.
Τα Δημοτικά πάρκα παρέχουν πρόσβαση κοντά στο σπίτι, ιδιαίτερα για ηλικιωμένους και παιδιά. Κάθε Δήμος έχει μοναδικές ανεκπλήρωτες ανάγκες αναψυχής για πρόσβαση και υποδομή.
Για αυτούς τους λόγους, δίνεται προτεραιότητα στην πρόσβαση σε πάρκα, ενώ ενθαρρύνεται η ευελιξία στο σχεδιασμό που ανταποκρίνεται στις μοναδικές ανάγκες αναψυχής κάθε περιοχής.
Λόγω της πρόσφατης πανδημίας COVID-19 του 2020, νέες πετυχημένοι μέθοδοι προγραμματισμού λειτουργίας των κοινοτήτων που ακολουθούν τις οδηγίες υγείας δοκιμάζονται για εξασφάλιση χρηματοδοτήσεων και επιχορηγήσεων.
Με τις χρησιμοποιούμενες μεθόδους σχεδιάζονται “ζωντανά πάρκα” που θα αντικατοπτρίζουν τις μοναδικές ανάγκες και την ταυτότητα της συγκεκριμένης κοινωνίας.
Επιπλέον, οι μέθοδοι προωθούν πρόσθετα οφέλη φέρνοντας σε επαφή γείτονες, τοπική Δημοτική αρχή, περιφέρεια και κεντρικούς κρατικούς οργανισμούς.
Σύμφωνα με τις μεθόδους επιδιώκεται όλα τα μέλη της τοπικής κοινωνίας να συμμετέχουν στη σχεδίαση του πάρκου και τη διατύπωση των προτάσεων.
Οι μέθοδοι επιδιώκουν να δημιουργήσουν κοινωνικό κεφάλαιο σαν αποτέλεσμα του γεγονότος ότι οι συμμετέχοντες στην κοινή σχεδίαση του πάρκου συνειδητοποιούν τους κοινούς τους στόχους.
Η συμμετοχή των γειτόνων για τον σχεδιασμό ενός πάρκου για χρήση από όλους μπορεί να είναι μια εμπειρία που θα αλλάξει τη ζωή τους.
Τα πάρκα είναι μοναδικά μέρη όπου τα παιδιά μπορούν να παίξουν, οι οικογένειες και οι φίλοι δένονται, οι άνθρωποι ασκούνται, οι ηλικιωμένοι κοινωνικοποιούνται, οι νέοι λαμβάνουν καθοδήγηση, οι πολιτισμοί γιορτάζουν τις διαφορές τους και όλοι συνδέονται με τη φύση. Για αυτούς τους λόγους και όχι μόνο, τα ζωντανά πάρκα δημιουργούν πιο υγιείς κοινότητες.
Τα πάρκα διεθνώς μπορεί να έχουν μονοπάτια στη φύση, πισίνες, γήπεδα μπάσκετ, κέντρα τένις, γήπεδα βόλεϊ, θεματικές παιδικές χαρές και άλλα χαρακτηριστικά.
Ακόμη χώρους για πικνίκ και περίπτερα και άλλες πρόσθετες εγκαταστάσεις, εσωτερικό χώρο αναψυχής, χώρο εκδηλώσεων.
Ένα πάρκο μπορεί να έχει ισχυρή ταυτότητα και υπονοούμενη χρήση –για παράδειγμα, ενεργητική έναντι παθητικής αναψυχής– αλλά θα πρέπει επίσης να έχει αρκετά από τα «βασικά» για να ικανοποιήσει τις ανάγκες ενός ευρέος φάσματος μάλλον τοπικών χρηστών.
Ο σχεδιασμός πάρκων με χρήση της τοπικής κοινωνίας για σχεδιασμό, εμπνέει ουσιαστική συμμετοχή της κοινότητας που κυρίως θα το χρησιμοποιήσει και οι μέθοδοι αυτοί έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές.
Προγραμματίζονται συναντήσεις σχεδιασμού του συγκεκριμένου πάρκου στην τοποθεσία ή κοντά στο έργο, σε διαφορετικές ώρες, συμπεριλαμβανομένων των Σαββατοκύριακων ή των απογευμάτων.
Προσκαλούνται και συμμετέχουν νέοι , ηλικιωμένοι και οικογένειες που ζουν στην περιοχή του έργου για να συμμετάσχουν σε μια ενεργό διαδικασία σχεδιασμού.
Η διεξαγωγή διαδραστικών και δυναμικών συναντήσεων για την επίτευξη αυτών των στόχων σχεδιασμού του πάρκου περιλαμβάνει:
* Επιλογή και σχεδιασμό χαρακτηριστικών αναψυχής.
* Εντοπισμό των επιλεγμένων χαρακτηριστικών αναψυχής εντός του πάρκου.
* Προσδιορισμό ιδεών ασφαλούς δημόσιας χρήσης και εξωραϊσμού του πάρκου.
Αυτή η διαδικασία ενθαρρύνει την ουσιαστική δέσμευση μεταξύ γειτόνων, τοπικής αυτοδιοίκησης και οργανισμών. Οδηγεί σε αυθεντικά σχέδια πάρκων που αντιπροσωπεύουν τις μοναδικές ανάγκες και αξίες αναψυχής της κοινότητας. Η εξεύρεση επιχορηγήσεων και οικονομικών πόρων θα επιδιώκονται ώστε να ικανοποιήσουν τους συγκεκριμένους στόχους.
Η συμμετοχή των κατοίκων στο σχεδιασμό ενός πάρκου αυξάνει τη φροντίδα γι’αυτό και μειώνει τους βανδαλισμούς. Αυξάνει η αίσθηση ιδιοκτησίας στις διάφορες ομάδες με αποτέλεσμα ισχυρό αντίκτυπό στη μακροπρόθεσμη επιτυχία στη λειτουργία του.
Σε ορισμένες περιπτώσεις η συμμετοχή ιδεών των πολιτών στη σχεδίαση της λειτουργίας αποτελεί κριτήριο για την έγκριση επιχορήγησης, ενώ επηρεάζει και το ύψος αυτής.
Δίνει επίσης προτεραιότητα σε “υποψήφιους κατασκευαστές του έργου” που εμπλέκουν ενεργά το κοινό στην επιλογή και τον προγραμματισμό του έργου.
Με τον τρόπο αυτό έχει αναπτυχθεί και εισαχθεί μια νέα στρατηγική για τη δημιουργία μιας φόρμουλας προγραμματισμού με βάση την κοινότητα με σαφείς και συγκεκριμένους στόχους. Ορισμένοι πιθανοί υποψήφιοι κατασκευαστές συμμερίστηκαν τις ακόλουθες ανησυχίες:
«Είχαμε συναντήσεις στο παρελθόν και δεν εμφανίζεται κανείς».
«Δεν έχουμε χώρο συνάντησης στην περιοχή του έργου».
«Το κοινό δεν είναι σχεδιαστές πάρκων».
Λόγω των αρχικών ανησυχιών που παρουσιάστηκαν, πολλές τοπικές αρχές προκάλεσαν εκατοντάδες επαγγελματίες κατασκευαστές πάρκων σε δημόσιες ακροάσεις να προσφέρουν λύσεις και σχόλια σχετικά με τους προτεινόμενους στόχους σχεδιασμού βάσει κοινότητας.
Έτσι οι τελικές κατευθυντήριες γραμμές χρησίμευσαν ως αποτελεσματικό σημείο επαφής για τους κατοίκους, τις τοπικές υπηρεσίες, για να συνεργαστούν ώστε να αγκαλιάσουν το πνεύμα, τις ανάγκες και την κουλτούρα των κοινοτήτων.
Σύμφωνα με τους κατοίκους, οι συναντήσεις σχεδιασμού πάρκων που πραγματοποιήθηκαν τους βοήθησαν να αναπτύξουν προσωπικές σχέσεις με την τοπική κυβέρνηση και τους γείτονές τους και οι ιδέες τους συνέβαλαν στον καλύτερο σχεδιασμό του έργου.
Αυτή η διαδικασία ενθαρρύνει μια στοχαστική ανταλλαγή γνώσεων από επαγγελματίες διαχειριστές έργων που προσφέρουν τεχνογνωσία και κατοίκους της γειτονιάς, οι οποίοι προσφέρουν πληροφορίες για τις ανάγκες της κοινότητάς τους με βάση τις εμπειρίες της καθημερινής ζωής τους.
Η διαδικασία είναι μια συνεργασία μεταξύ των κατοίκων και της διοίκησης μιας πόλης. Όταν οι κάτοικοι συμμετέχουν στο σχεδιασμό ενός πάρκου και παρέχουν τη δική τους συμβολή, και η πόλη ανταποκρίνεται, και οι δύο πλευρές αναλαμβάνουν την ευθύνη του έργου και ωφελούνται από κοινού. Είναι ένα win-win για όλους.
Το μοντέλο είναι ένα πρότυπο για την ενδυνάμωση της κοινότητας που οδηγεί σε υγιείς, και βιώσιμες κοινότητες, ιδιαίτερα σε υποεξυπηρετούμενες.
Όταν οι κάτοικοι ασχολούνται με το σχεδιασμό ενός τοπικού πάρκου, γίνονται πιο πιθανό να εκτιμήσουν τον ρόλο που παίζουν τα πάρκα στην καθημερινή τους ζωή.
Με αυτή την εκτίμηση, η υπεράσπιση του πάρκου αυξάνεται, διότι αποτελεί μια αυθεντική δέσμευση όλων, με αποτέλεσμα δημοφιλή πάρκα που εξυπηρετούν πολλές γενιές.
Η συμμετοχή των κατοίκων έχει αποδειχθεί κρίσιμη για τους εξής λόγους:
Μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι χρησιμοποιούν πιο συχνά τα πάρκα που βρίσκονται πιο κοντά στα σπίτια τους και είναι ειδικοί σχετικά με το τι χρειάζεται η κοινότητα, συμπεριλαμβανομένων ιδεών για ασφαλή δημόσια χρήση, αισθάνονται ιδιοκτησία πάνω σ’ αυτό και είναι πιο πιθανό να παρακολουθούν ενεργά και να συμβάλλουν στη συντήρηση και την ασφάλεια των εγκαταστάσεων.
Η συμμετοχή όλων των ηλικιακών ομάδων στο σχεδιασμό εξυπηρετεί πολλαπλά συμφέροντα στην κοινότητα.
Η ευρεία εκπροσώπηση εξασφαλίζει συμπερίληψη ιδεών σχεδιασμού από κατοίκους που μπορεί να έχουν διαφορετικές ψυχαγωγικές ανάγκες.
Η αποκλειστική συμμετοχή μιας ομάδας ενδέχεται να προωθήσει μια συγκεκριμένη λειτουργία αναψυχής.
Ενθαρρύνεται μια δυναμική συζήτηση που λαμβάνει υπόψη τα ποικίλα ενδιαφέροντα.
Τα σχέδια που ενσωματώνουν διάφορα ενδιαφέροντα και ανταποκρίνονται σε ένα ευρύ φάσμα αναγκών πιθανότατα θα είναι πιο δημοφιλή και θα χρησιμοποιούνται ευρέως.
Ο τύπος αυτός λειτουργίας είναι δημιουργικός και οικονομικά αποδοτικός . Οι σχεδιαστές πάρκων ενθαρρύνουν τον καταιγισμό ιδεών και την ομαδική σκέψη.
Υποστηρίζοντας δυναμικές ομαδικές συζητήσεις, οι κάτοικοι συχνά βασίζονται στις ιδέες του άλλου, με αποτέλεσμα σχέδια έργων που αντικατοπτρίζουν με μεγαλύτερη ακρίβεια συλλογικό όραμα.
Το πρώτο βήμα προγραμματισμού περιλαμβάνει τη χάραξη στρατηγικής για το πώς να γίνουν οι συναντήσεις και το πως θα εξασφαλισθεί η συμμετοχή όλων των ηλικιακών ομάδων σ’ αυτές για να καθορισθούν χαρακτηριστικά αναψυχής, σημεία που θα τοποθετηθούν, ιδέες για δημόσια χρήση και καλλωπισμό, διαδικασίες κατασκευών και λειτουργίας του έργου με ασφάλεια κατά οικονομικό τρόπο κ.ά
Οι συναντήσεις θα είναι στην τοποθεσία του έργου βοηθούν στο να “οπτικοποιεί” κανείς στοιχεία είναι κάτι το λιγότερο αφηρημένο από μια άσκηση σε χαρτί.
Βοηθά επίσης τους σχεδιαστές του έργου να σκεφτούν τα ζητήματα φέρνοντας τους χρήστες απευθείας στο έργο και ρωτώντας τις απόψεις τους. Οι χρήστες θα διδάξουν συνήθως πώς πρέπει να λειτουργεί.
Η φυσική επικοινωνία και η εξερεύνηση του έργου είναι ζωτικής σημασίας για τη διαδικασία σχεδιασμού που μερικές φορές μπορεί να γίνει σε κενό, σε βάρος του έργου.
Η πρόσκληση μιας ευρείας εκπροσώπησης κατοίκων είναι απαραίτητη για τη συμμετοχή καθώς και για τη διασφάλιση ποικίλης συμβολής. Για να αυξηθεί η συμμετοχή θα πρέπει να εξασφαλισθεί επικοινωνία τουλάχιστον μία εβδομάδα πριν από μια συνάντηση.
Θα πρέπει να γίνει σαφές γιατί απαιτείται η συνεισφορά τους και πόσο σημαντική είναι για δημιουργία κινήτρων. Θα πρέπει να ορισθούν με σαφήνεια και οι αποδέκτες των προτάσεων που θα τις συγκεντρώσουν και θα τις κατηγοριοποιήσουν.
Η περιγραφή της διαδικασίας και της συλλογής προτάσεων μπορεί να καταχωρηθεί και σε φυλλάδια που θα διανεμηθούν στους κατοίκους. Τα σχολεία μπορούν επίσης να εμπλακούν στη διατύπωση προτάσεων που θα εξυπηρετούν τους μαθητές τους.
Η χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τοπικού ραδιοφώνου, τηλεοπτικών ανακοινώσεων ή τοπικών εφημερίδων για τη διανομή πληροφοριών έχουν επίσης τη σημασία τους για τον προγραμματισμό μίας ή περισσότερων συναντήσεων όπου οι κάτοικοι θα είναι παρόντες.
Για κάθε συνάντηση θα πρέπει να σχεδιασθεί μια ατζέντα και το πως θα διεξαχθεί η συζήτηση.
Θα πρέπει να εξετασθούν δραστηριότητες, υλικά, ώρα για κάθε συνάντηση, κανόνες, ποιος θα ηγηθεί των συναντήσεων.
Και, το πιο σημαντικό, ποιος θα κρατήσει σημειώσεις για να καταγράψει ιδέες για τους στόχους σχεδιασμού του πάρκου.
Μπορεί να υπάρξει και το ενδεχόμενο να βοηθηθούν οι κάτοικοι στην προετοιμασία των προτάσεων και την καταγραφή τους με έντυπα κείμενα που θα εξηγούν τον λόγο της συνάντησης και κάθε δραστηριότητα.
Οι βασικοί κανόνες της συνάντησης θα πρέπει να ενθαρρύνουν τη συμμετοχή. Όμως θα πρέπει να υπάρχει σχεδιασμός και για τον τρόπο διαχείρισης όταν ένας κάτοικος ξεφεύγει από το θέμα ή έχει μη πρακτικές ιδέες.
Θα πρέπει να αποτελέσει μια ανοιχτή επικοινωνία, μια μορφή συνεργασίας μεταξύ της επαγγελματικής γνώσης, και της γνώσης των κατοίκων.
Θα πρέπει να υπάρξει διαφάνεια σχετικά με τον προϋπολογισμό, τους κανονισμούς, το μακροπρόθεσμο κόστος συντήρησης και άλλους περιορισμούς.
Η ανοιχτή επικοινωνία μεταξύ επαγγελματιών και κατοίκων της γειτονιάς είναι το κλειδί για τη διατήρηση μιας ισορροπημένης συνεργασίας. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σχέδια, φωτογραφίες κλπ. Ακόμη και κενοί χάρτες όπου οι κάτοικοι θα τοποθετούν τις προτάσεις τους. Σημείωση του φωτισμού που θα επιτρέπει την εκτεταμένη νυχτερινή χρήση μιας λειτουργίας της κατασκευής.
Το πρόγραμμα των επόμενων συναντήσεων θα πρέπει να είναι διαθέσιμο. Η παρακολούθηση των ιδεών από κάθε συνάντηση προφανώς είναι απαραίτητη.
Το Κτήμα Φιξ στο Ηράκλειο Αττικής, το μεγαλύτερο πάρκο μας, αποκτήθηκε από τη δημοτική αρχή του Νίκου Μπάμπαλου. Τώρα είναι η ώρα των πολιτών να συμμετέχουν.
Ο Νίκος Ηλιάδης είναι υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος Ηρακλείου Αττικής, με την παράταξη «Ηράκλειο Ανθρώπινη πόλη» και επικεφαλής τον υποψήφιο Δήμαρχο Νίκο Μπάμπαλο.
Είναι Πολ/κός Μηχ/κός Ε.Μ.Π., M.Sc. (Structural Engineering, Concordia University Montreal Canada ), Ph.D.(University of Maryland USA, – Technology and Vocational Education), τ.Ειδ.Γραμματέας του ΥΠΕΠΘ, τ. εκπρόσωπος των Υπουργείων Παιδείας και Πολιτισμού στη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στις Βρυξέλλες (Μ.Ε.Α.), τ.Διοικητής ΠΓΝ «ΑΤΤΙΚΟΝ», τ. μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Παιδαγωγικών Ινστιτούτων της Ευρώπης (http://www.cidree.org/), τ. εκπρόσωπος της Κυβέρνησης στο Δ.Σ. του CEDEFOP (https://www.cedefop.europa.eu/) του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση, Επίτιμος Σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.
