Τεράστιες ελπίδες και ενθουσιασμό είχε φέρει το Μάιο του 2020 η επίδοση από τον τότε ο Υφυπουργό Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων κ. Νίκο Χαρδαλιά, στην Πυροσβεστική, στο Υπουργείο Εσωτερικών και στην Kεντρική Ενωση Δήμων Ελλάδας το Πρότυπο Υπόδειγμα Σχεδίου Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών για τις δασικές πυρκαγιές «Ιόλαος»και στην συνέχεια το «Δάρδανος» για τις πλημμύρες, το «Βορέας» για τις χιονοπτώσεις και τους παγετούς και το «Ηράκλειτος» για τα Τεχνολογικά Ατυχήματα.
Ελπίδες όμως που σβήστηκαν πολύ γρήγορα καθώς τα τελευταία τρία χρόνια καταγράφονται το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, σε καμένες εκτάσεις, καταστροφές από τις πλημμύρες και τις χιονοπτώσεις ακόμη και τεχνολογικά ατυχήματα όπως αυτή η πρόσφατη στον Ασπρόπυργο.
Πολύ απλά διότι όλα αυτά τα σχέδια τελικά αποδείχτηκαν εκτός πραγματικότητας, ανεφάρμοστα και κακώς σχεδιασμένα.
Οι επιστήμονες κρούουν το κώδωνα του κινδύνου από την πρώτη στιγμή. Για μια φορά ακόμη η Οδηγία 2007/60/ΕΚ της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως και οι άλλες για την υποχρέωση σύνταξης σχεδίων για την Αντιμετώπιση των Φυσικών Καταστροφών, έγινε με «Ελληνικό» τρόπο.
Προβλεπόμενος εξοπλισμός και προσωπικό που δεν υπάρχει. Προβλεπόμενες ειδικότητες που δεν είναι διαθέσιμες. Διαδικασίες που δεν τηρούνται. Εξειδικεύσεις τοπικά, που δεν γίνονται. Αντιπλημμυρικά έργα που είτε δεν γίνονται, είτε αφορούν πολύ μικρής κλίμακας πλημμύρες, όταν γίνονται. Εθελοντικοί μηχανισμοί σφραγίδες με εκπαιδευμένους 5-6 εθελοντές στους 50.000 κατοίκους. Ενημέρωση του κοινού, επιφανειακή και ελάχιστη. Εντοπισμός τοπικών επαπειλούμενων κινδύνων, κανένας. Προβλεπόμενα Μητρώα Εργοληπτών, ανύπαρκτα. Ασκήσεις ετοιμότητας για το θεαθήναι και για πολύ λίγους.
Πραγματική προστασία, καμία απολύτως.
Και το 112 έχει αποδειχθεί έως και καταστροφικό, διότι δεν υπάρχει καμία διαδικασία και ακρίβεια στην εκτίμηση κινδύνου.
Όμορφα σχέδια με βαρύγδουπες εκφράσεις που υπογράφτηκαν και καταχωνιάστηκαν στα συρτάρια πολύ απλά διότι ήταν θεωρητικά, γενικόλογα, ακατανόητα και ανεφάρμοστα. Και ενώ αυτό αποδεικνύεται στην πράξη και επιβεβαιώνεται από όλους τους εμπλεκόμενους, αυτά συνεχίζουν να ισχύουν.
Και αν αυτό είναι καθολικό για όλη την Ελλάδα, στην Αττική με την υπερπυκνότητα του πληθυσμού, την γεωμορφολογία του λεκανοπεδίου και το μοντέλο μετακινήσεων και τροφοδοσίας που έχει αναπτυχθεί, οι κίνδυνοι είναι τεράστιοι. Όπως έχει αποδειχθεί πια η Περιφέρεια παραλύει πολύ εύκολα, ενώ σε περίπτωση ενός μεγάλου καταστροφικού φαινομένου τα θύματα θα είναι πολλά.
Και η Περιφέρεια Αττικής δεν έχει σχέδιο αντιμετώπισης Φυσικών και Τεχνολογικών καταστροφών. Τα υπάρχοντα (υπάρχουν επειδή είναι υποχρεωτικά από τον νόμο) δεν λένε απολύτως τίποτα και δεν αποτυπώνουν σε καμία περίπτωση τις πραγματικές ανάγκες, δεν προστατεύουν από πραγματικούς κινδύνους, ενώ δεν προβλέπουν και κανέναν πραγματικό συντονισμό μεταξύ Πυροσβεστικής, Στρατού, Λιμενικού, Αστυνομίας, Περιφέρειας και Δήμων.
Τι θα έπρεπε να έχει γίνει:
Πρώτα από όλα εντοπισμός επαπειλούμενων κινδύνων σε τοπικό επίπεδο. Θα έπρεπε να έχουν εντοπιστεί τοπικά τα πρωτόγνωρα φαινόμενα από τα οποία κινδυνεύει κάθε δήμος αλλά και κάθε υποδομή. Με επιστημονική συνδρομή, να ξέρει κάθε τοπικός αρμόδιος και ο κόσμος, από τι κινδυνεύουν σε ακραίες περιπτώσεις και ποιες υποδομές είναι ευάλωτες, αφού ελεγχθούν για την κατάστασή τους και την αντοχή τους.
Έπεται μια σοβαρή μελέτη εκπόνησης Τοπικών Σχεδίων Αντιμετώπισης Φυσικών και Τεχνολογικών Καταστροφών. Όχι από τις υπηρεσίες. Δεν υπάρχει σ΄αυτές γνωστική επάρκεια. Από ειδικούς επιστήμονες. Και Διαβούλευση. Τα σχέδια να βγουν σε διαβούλευση και να συζητηθούν από τη τοπική κοινωνία. Και να πέσουν πολλές ιδέες και να γίνουν πλήρως κατανοητά.
Ύστερα συνεχή και εξειδικευμένη τοπικά ενημέρωση του κοινού. Κατά κατηγορίες να ξέρει ο κόσμος τι πρέπει να κάνει. Οι γονείς με τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι, τα ΑμεΑ, οι νέοι, αυτοί που βρίσκονται σε καλή φυσική κατάσταση, οι έγκυες γυναίκες, οι ασθενείς οι τραυματίες κλπ. Πολύ μεγάλη σημασία εδώ παίζει η εξασφάλιση των επικοινωνιών και η εκτίμηση του κινδύνου την ώρα της καταστροφής με τα εναλλακτικά σενάρια. Μένουν να προστατεύσουν τις περιουσίες του ή φεύγουν να σώσουν την ζωή τους (κατά κατηγορία).
Και πώς φεύγουν; Και ποιους εξοπλισμούς πρέπει να διαθέτουν για να σώσουν τις περιουσίες τους;
Απαιτείται και συνεχής εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση στα σχολεία.
Στην συνέχεια τα σώματα εθελοντών. Και δεν μιλάμε για 5 και 10 εκπαιδευμένους σε 50.000 κατοίκους. Μιλάμε για 1.000. Από απλούς κατόχους 4Χ4 και ημιφορτηγών για απλές μεταφορές μέχρι ανθρώπους που να μπορούν να χειριστούν αλυσοπρίονα, κόφτες κλπ ή κάποιους που έχουν αποστολή να χτυπήσουν το καμπαναριό της εκκλησίας. Απαιτείται ειδική συνεργασία με τα τοπικά σωματεία. Και οι εθελοντές αυτοί χρησιμοποιούνται μόνο σε καταστάσεις κρίσης. Δεν υποκαθιστούν το έργο των υπηρεσιών στην καθημερινότητα. Εκατοντάδες ειδικότητες για εκατοντάδες σενάρια.
Εκπαίδευση όλων μηδενός εξαιρουμένου δημοτικών και περιφερειακών υπαλλήλων με τακτική εξαμηνιαία άσκηση για όλα τα σενάρια με κύριο έργο τον συντονισμό των εθελοντών και την διαχείριση του κόσμου.
Τοπικό μητρώο εργοληπτών για όλα τα σενάρια και για ακραίες συνθήκες. Και επέκταση του μητρώου σε ειδικότητες, ιατρούς, σιδεράδες, ηλεκτρολόγους, οικοδόμους, κατόχους σκαφών, κατόχους δικύκλων κλπ.
Εξοπλισμός. Όλες οι καταστροφές έχουν αποδείξει ότι λείπει η αποκέντρωση. Χιλιάδες κλίσεις για βοήθεια οδηγούν στη κατάρρευση και την αναποτελεσματικότητα του κρατικού μηχανισμού. Σε κάθε δήμο πρέπει να υπάρχει ο απαιτούμενος εξοπλισμός έτσι ώστε ο ίδιος ο τοπικός πληθυσμός να μπορεί να παρέμβει με πολλά χέρια και μυαλά. Για ό,τι χρειαστεί. Εχουν καταγραφεί χιλιάδες περιπτώσεις ανθρώπων που είναι διαθέσιμοι και ικανοί να βοηθήσουνε αλλά ούτε ξέρουν τι να κάνουν, ούτε έχουν εργαλεία να παρέμβουν.
Και εκεί ακριβώς έρχεται η Περιφέρεια αφού μελετήσει όλα τα Τοπικά Σχέδια των Δήμων και της Αστυνομίας και της Πυροσβεστικής και του Στρατού και του Λιμενικού, να εντοπίσει τις αδυναμίες για να σχεδιάσει την δική της παρέμβαση και συνδρομή, στη δική της κλίμακα.
Πρωτογενές καθήκον της Περιφέρειας είναι να παρέχει τεχνογνωσία και επιστημονική συνδρομή στους δήμους, να εντοπίσει τους διαδημοτικούς κινδύνους και να αποκεντρώσει τον εξοπλισμό.
Η Περιφέρεια έχει την αρμοδιότητα της δημιουργίας ενός μηχανισμού ομπρέλας που θα περιλαμβάνει και τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Και σε επίπεδο μελετών και σε επίπεδο υποστηρικτικών μηχανισμών.
Όπως συμβαίνει σε πολλούς τομείς. Οι δήμοι δεν διαθέτουν τους απαιτούμενους πόρους, το εξειδικευμένο προσωπικό και την τεχνογνωσία για να φέρουν σε πέρας την αποστολή τους στην λογική της επιβεβλημένης αποκέντρωσης. Κύριος ρόλος της Περιφέρειας είναι να παρέχει εκείνη με ενιαίο και οριζόντιο τρόπο, τα απαραίτητα μέσα.
Και βέβαια έχει και την αρμοδιότητα ελέγχου, εκτίμησης και συντήρησης όλων των υποδομών που ούτως ή άλλως πρέπει να κάνει τακτικά για την ασφάλεια των πολιτών.
Έχουμε θρηνήσει ήδη πολλά θύματα. Ο κίνδυνος να θρηνήσουμε πολλαπλάσια βρίσκεται πολύ κοντά. Έχουν ήδη σπαταληθεί 2 δισεκατομμύρια για την Πολιτική Προστασία χωρίς αποτέλεσμα.
Είναι καιρός να διορθώσουμε τις λάθος εκτιμήσεις του κ. Χαρδαλιά, να επανασχεδιάσουμε και να θωρακιστούμε πραγματικά την πόλη μας και να φτιάξουμε συνθήκες Ανθεκτικής Περιφέρειας.
Πρέπει να κατανοήσουμε όλοι ότι η πρόληψη είναι το 70% της αντιμετώπισης. Δεν μπορούμε ούτε να συνεχίσουμε να αποζημιώνουμε πολλαπλάσια ποσά από το κόστος των μέτρων που θα έπρεπε να έχουμε λάβει, ούτε να ζούμε με τον κίνδυνο ανά πάσα στιγμή να χάσουμε τις περιουσίες μας και τις ζωές μας.
Ο Χάρης Κουγιουμτζόπουλος είναι δημοσιογράφος Τοπικής Αυτοδιοίκησης και υποψήφιος Περιφερειακός Σύμβουλος στον Βόρειο Τομέα της Αττικής με τον Γιώργο Ιωακειμίδη
Διαβάστε εδώ κι άλλα άρθρα του Χάρη Κουγιουμτζόπουλου και το βιογραφικό του https://kougioumtzopoulos.blog
