Όλοι νομίζουμε πως γνωρίζουμε τι είναι το Αδριάνειο Υδραγωγείο αλλά λίγοι θα απαντήσουμε σωστά αν μας ρωτήσουν σχετικά.
Η σωστή απάντηση είναι ότι το Αδριάνειο Υδραγωγείο είναι μια υπόγεια σήραγγα μήκους 25 περίπου χιλιομέτρων που ξεκινάει από τους πρόποδες της Πάρνηθας και καταλήγει στην πλατεία Δεξαμενής στο Λυκαβηττό.
Ναι σωστά διαβάσατε, πρόκειται αποκλειστικά και μόνο για υπόγεια κατασκευή που διέρχεται από τους δήμους Αχαρνών, Κηφισιάς, Μεταμόρφωσης, Ηρακλείου, Αμαρουσίου, Χαλανδρίου, Ψυχικού και Αθηναίων. Το έργο πραγματοποιήθηκε στα χρόνια 134-140 μ.Χ. επί αυτοκράτορος Αδριανού και στο τέλος ολοκληρώθηκε στα χρόνια του Αντώνιου του Ευσεβή. Η κατασκευή του διήρκησε δηλαδή μόνο 6 χρόνια!
Σκάφτηκε με τα χέρια από σκλάβους με τη μέθοδο ΚΑΝΑΤ (με διαδοχικά κατακόρυφα φρεάτια που λειτουργούσαν για αερισμό και φωτισμό, για εξαγωγή των υλικών εκσκαφής και για πρόσβαση των εργατών) και η σήραγγα επενδύθηκε στο μεγαλύτερο μέρος της με λίθους.
Πρόκειται για ένα αξιοθαύμαστο τεχνικό έργο που κατασκευάστηκε για να υδροδοτηθεί η ρωμαϊκή συνοικία της αρχαίας Αθήνας, που βρισκόταν στη θέση που σήμερα είναι ο Εθνικός Κήπος. Αξιοθαύμαστο είναι επίσης το γεγονός ότι το έργο δεν σχεδιάστηκε μόνο για να μεταφέρει αλλά και για να συλλέγει νερό σε ολόκληρη τη διαδρομή του, με τη μέθοδο της υδρομάστευσης. Γι’ αυτό το λόγο μεταφέρει ακόμη και σήμερα τόνους νερού και αποτελεί σύμβολο αειφορίας.
Το υψόμετρο της έναρξης της διαδρομής, στο σημερινό Ολυμπιακό Χωριό είναι στα +250 μ., με τις πηγές που το τροφοδοτούν να είναι στα +300 με +400 μ., ενώ το υψόμετρο στο τέλος, δηλαδή στη δεξαμενή στο Λυκαβηττό στα +135μ., ενώ η ρωμαϊκή συνοικία βρίσκεται περίπου +90μ. πάνω από τη θάλασσα.
Στις περιοχές με μικρή κλίση (όπως το τμήμα από το Μαρούσι έως τους Αμπελόκηπους) η διατομή της υπόγειας σήραγγας είναι μεγαλύτερη, ενώ αντίθετα στις περιοχές με μεγάλη κλίση έχουν προβλεφθεί μικρότερες διατομές.
Τα μόνα υπέργεια σημεία του έργου είναι αφενός η κεκλιμένη στοά στο Ολυμπιακό χωριό και τα γύρω και πριν από αυτή κανάλια συλλογής νερού και αφετέρου οι επιφανειακές απολήξεις των φρεατίων, οι λεγόμενοι φανοί. Επίσης η δεξαμενή στους πρόποδες του Λυκαβηττού, που παρότι αναφέρεται ως δεξαμενή του Αδριανού ολοκληρώθηκε από τον διάδοχό του τον Ευσέβη.
Για πολλές δεκαετίες η Αδριάνειος δρόσιζε και πότιζε τους Αθηναίους. Όμως την περίοδο της τουρκοκρατίας αφέθηκε στην τύχη της. Έτσι η κακή συντήρηση έκανε τους κατοίκους να υδρεύονται πάλι μέσα από πηγάδια και πηγές που υπήρχαν στην πόλη.
Ο αριθμός των φρεατίων ήταν αρχικά 465 και το βάθος τους να κυμαίνεται από 10 μ. έως 42 μ. (δηλαδή ένα μέσο 25 μ.). Όταν στη σύγχρονη εποχή ανακαλύφθηκε το Αδριάνειο Υδραγωγείο, στα τέλη του 18ου αιώνα, μετρήθηκαν περί τα 366 φρεάτια. Τότε η ΟΥΛΕΝ, η αμερικανική εταιρεία που κατασκεύασε το φράγμα και την τεχνητή λίμνη του Μαραθώνα και ανέλαβε την υδροδότηση της Αθήνας και του Πειραιά, την περίοδο 1928-1930 αποφάσισε να διατηρήσει 299 από αυτά. Ωστόσο σήμερα σώζονται μόνο 20 περίπου.
Το Αδριάνειο Υδραγωγείο αποτελεί μνημείο μοναδικής ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, το οποίο λειτουργεί περίπου 1.900 χρόνια μετά την κατασκευή του. Η διαχείριση των υδάτων του βρίσκεται στη δικαιοδοσία της ΕΥΔΑΠ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σήμερα οδηγούνται στη θάλασσα ετησίως τουλάχιστον 800.000 κμ. υπόγειου νερού της πόλης, που προέρχεται από το Αδριάνειο Υδραγωγείο. Από μετρήσεις της Αττικό Μετρό στην Πανόρμου το 1997 μετρήθηκε ωριαία παροχή 11.500 κυβικών μέτρων / ημέρα κάτι που σε απλά λόγια ισοδυναμεί με μία γεμάτη μπανιέρα νερό το δευτερόλεπτο! Αν αξιοποιηθεί το νερό αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μη πόσιμες χρήσεις καλύπτοντας σημαντικές ανάγκες των δήμων από τους οποίους διέρχεται.
Με στόχο την ολοκληρωμένη ανάδειξη και αξιοποίηση του Αδριάνειου Υδραγωγείου τόσο του μνημείου όσο και του υδάτινου πόρου, έχει ήδη ξεκινήσει συνεργασία της ΕΥΔΑΠ με το υπουργείο Πολιτισμού, την Περιφέρεια Αττικής, το Πράσινο Ταμείο και τους λεγόμενους «αδριάνειους δήμους». Επιμέρους στόχοι:
- Η προστασία του μνημείου
- Η ανάπλαση της ζώνης που διανύει το Αδριάνειο Υδραγωγείο για τη δημιουργία χώρων περιπάτου, αναψυχής και πολιτισμού που επιπλέον θα επιφέρουν μείωση της μέσης θερμοκρασίας στην πόλη.
- Η αξιοποίηση του νερού για τις τοπικές ανάγκες άρδευσης
- Η ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της βιώσιμης ανάπτυξης, μέσα από τη διασύνδεση του έργου με τις ανάγκες της τοπικής οικονομίας, του πολιτισμού, της εκπαίδευσης κλπ.
Η ανάδειξη του Αδριάνειου Υδραγωγείου συνολικά αλλά και του τμήματός του που διέρχεται από το δήμο Ηρακλείου αποτελεί και προσωπικό μου στόχο και ένα από τους λόγους που με οδήγησαν στο να κατέβω υποψήφια στις δημοτικές εκλογές με το συνδυασμό Ηράκλειο Ανθρώπινη Πόλη. Τόσο το ενδιαφέρον μου για αυτό το έργο όσο και η θέση μου στο Πράσινο Ταμείο μπορούν να συμβάλλουν σε αυτήν την κατεύθυνση που άλλωστε ταυτίζεται με το όραμα του δημάρχου Νίκου Μπάμπαλου. Ήδη είμαι μέλος της αποκαλούμενης «Αδριάνειας Κοινότητας», του συνόλου δηλαδή των φορέων και των ατόμων που συμμετέχουν στο συντονισμό των δράσεων και τον προγραμματισμό των έργων ανάδειξης και αξιοποίησης του Αδριάνειου Υδραγωγείου.
Η Άρτεμις Βιδάλη είναι Μηχανολόγος Μηχανικός ΕΜΠ, Μεταπτυχιακός στον Περιβαλλοντικό Σχεδιασμό πόλεων & Κτιρίων, υποψήφια Δημοτική Σύμβουλος Ηρακλείου Αττικής με το συνδυασμό «Ηράκλειο Ανθρώπινη Πόλη» με επικεφαλής τον υποψήφιο Δήμαρχο Νίκο Μπάμπαλο
