Το 1922 αποτελεί μια από τις πιο τραγικές στιγμές της ιστορίας της Ελλάδας και της Τουρκίας, τις συνέπειες της οποίας πλήρωσαν και οι δύο λαοί.
Η «Μικρασιατική Καταστροφή» υπήρξε το τέλος της «Μεγάλης Ιδέας», δηλαδή της σύστασης ενός «μεγάλου» ελληνικού κράτους, όπως ήταν η φιλοδοξία της τότε αστικής τάξης, καθώς και των αυταπατών για διεθνείς συμμαχίες μεταξύ καπιταλιστικών κρατών.
Η εκδήλωσή μας φιλοδοξεί να αναδείξει κάποιες πτυχές της ιστορίας που συνήθως αποσιωπούνται σήμερα.
Τα χρόνια της λάμψης της Ιωνίας, της ειρηνικής ζωής και συνύπαρξης πολλών διαφορετικών εθνοτήτων από τα Δυτικά παράλια, τις νότιες επαρχίες του Ικονίου και των Αδάνων ως τις κεντρικές της Σεβάστειας αλλά και του Πόντου διαδέχεται ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Συνθήκη των Σεβρών, η απόβαση του Ελληνικού Στρατού στα πλαίσια της “Μεγάλης Ιδέας” κι εν τέλει ο πόλεμος, η ήττα και η προσφυγιά τον Αύγουστο του 1922.
Τη στρατιωτική συντριβή στον πόλεμο ακολούθησε η καταστροφή του ελληνορθόδοξου πληθυσμού και το δράμα της προσφυγιάς για εκατοντάδες χιλιάδες κατοίκους των μικρασιατικών παραλίων. Οι φλόγες και οι καπνοί που για 7 ολόκληρες ημέρες σκέπαζαν τον ουρανό της Σμύρνης τον Σεπτέμβριο του 1922, δεν ενταφίασαν απλά τα όνειρα της ελληνικής αστικής τάξης, αλλά κυρίως κατέστρεψαν τις ζωές περίπου 1.200.000 ελλήνων μικρασιατών και ποντίων που κατέφυγαν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα, ενώ δεν πρέπει να λησμονούνται και οι χιλιάδες νεκροί που έμειναν πίσω, καθώς και οι μη καταγεγραμμένοι χιλιάδες πρόσφυγες που πέθαναν από τις κακουχίες κατά τους πρώτους μήνες της προσφυγιάς. Με άλλα λόγια, η Μικρασιατική Καταστροφή έθεσε σε δοκιμασία ολόκληρη την ελληνική κοινωνία που έπρεπε να δεχτεί και να ενσωματώσει προσφυγικό πληθυσμό λίγο μεγαλύτερο από το 1/5 του ντόπιου πληθυσμού.
Κατόπιν, έρχεται η εγκατάσταση, η αναζήτηση ταυτότητας και η προσπάθεια ενσωμάτωσης των προσφύγων στην «παλιά» Ελλάδα.
Πως φτάσαμε από τον θρίαμβο των Σεβρών στην καταστροφή της Σμύρνης; Ποιός έχει την κύρια ευθύνη; Μπορούσε να αποφευχθεί ο πόλεμος και η προσφυγιά; Ποια υπήρξε η επίδραση του προσφυγικού στοιχείου στην οικονομία της χώρας, καθημερινή ζωή, στις συνήθειες, στον πολιτισμό μετά τον ερχομό της στην Ελλάδα μετά το 1922; Ποιά ήταν η στάση του ντόπιου πληθυσμού απέναντι στους πρόσφυγες; Το δράμα των προσφύγων πώς επηρέασε την κοινωνική ζωή και την πορεία της ιστορικής εξέλιξης της Ελλάδας;
Θέλουμε να κάνουμε μια ιστορική αποτίμηση των κινήτρων υπερβαίνοντας το περιοριστικό πλαίσιο που θέτει ο κυρίαρχος πολιτικός λόγος σε Ελλάδα και Τουρκία, να αναρωτηθούμε και να αμφισβητήσουμε πτυχές που αναπαράγουν το αφήγημα των κυριαρχικών δικαιωμάτων και διεκδικήσεων στις δύο πλευρές του Αιγαίου.
100 χρόνια μετά από την εκστρατεία της ελληνικής αστικής τάξης που οδήγησε στην ήττα και την καταστροφή, οι εικόνες φρίκης του πολέμου των ξεριζωμών, των νεκρών στις θάλασσες και στεριές συνεχίζουν σήμερα να είναι – δυστυχώς – εικόνες πολύ γνώριμες.
Θέλουμε να συζητήσουμε γιατί συνέβησαν όλα αυτά. Να αναρωτηθούμε αν μπορούμε να αλλάξουμε αυτή την προοπτική. Αν μπορούμε να μιλάμε για ένα κόσμο χωρίς πόλεμο, ξεριζωμό, εκμετάλλευση και προσφυγιά.
Σας περιμένουμε το Σάββατο 12 Νοέμβρη στο ΚΕΠ Νέας Ιωνίας, Πατριάρχου Ιωακείμ 4 (ΗΣΑΠ Ν. Ιωνίας)
Αιμιλία Σαλβάνου Προσφυγιά τότε και τώρα: Ξαναδιαβάζοντας το 1922 μέσα από τη σύγχρονη προσφυγική εμπειρία Ιστορικός – Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια Δημοκ. Παν. Θράκης
Αλεξάνδρα Μούργου Από την Αν. Μεσόγειο στις εργατικές & προσφυγικές γειτονιές: αστική λαϊκή μουσική & ρεμπέτικο Διδάκτωρ Πολιτισμικής Γεωγραφίας Ε.Μ.Π. & Σορβόννης, Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια ASCSA
Νίκο Πελεκούδα
Αστικοί κρατικοί μύθοι και εργατική αντιπολεμική πάλη: Από το 1922 στο 2022 Υπ. Διδάκτωρ τμ. Κοινωνικής Πολιτικής Πάντειου Πανεπιστημίου
