Μέσα σε κλίμα συγκίνησης, παρουσιάστηκε η τριλογία του Λουκά Π. Χριστοδούλου “Οι προσφυγικοί οικισμοί της Ε.Α.Π. στη Μακεδονία (1928)”, τη Δευτέρα 30 Οκτωβρίου, στην Ένωση Σπάρτης Μικράς Ασίας, μια εκδήλωση που διοργάνωσαν η Ομοσπονδία Προσφυγικών Συλλόγων Ελλάδας (Ο.Π.Σ.Ε) και η Ένωση Σπάρτης Μ. Ασίας
Στην αρχή της εκδήλωσης ο Γεν. Γραμματέας της Ενώσεως Σταύρ. Παπαγερασίμου καλωσόρισε τους παραβρισκόμενους και κάλεσε στο βήμα τον Μητροπολίτη Ν.Ι.Φ.Η.Χ. κ. Γαβριήλ, ο οποίος μεταξύ άλλων είπε:
“….Σήμερα λοιπόν που παρουσιάζεται αυτή η τριλογία του για τους προσφυγικούς οικισμούς, για την πορεία των προσφύγων ιδιαίτερα στην περιοχή της Μακεδονίας, μέσα από την Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων το 1928, θεωρώ ότι αγαπητέ Λουκά κλείνεις το θέμα αυτό μέσα από μια πολύ μεγάλη προσπάθεια, έναν πολύ μεγάλο αγώνα να μπορέσετε να βρείτε όλες τις πηγές, τις μαρτυρίες, ούτως ώστε το έργο το οποίο παραδίδεται στην επιστημονική κοινότητα να είναι άρτιο, να είναι δομημένο και να έχει τη σωστή επιστημονική παρουσία που χρειάζεται να έχει ένα επιστημονικό πόνημα όπως αυτό το οποίο σήμερα παρουσιάζουμε μέσα από τους εκλεκτούς ομιλητές.
Θέλω μέσα από την καρδιά μου να σας ευχαριστήσω, να σας πω δημόσια συγχαρητήρια για την προσπάθεια αυτή. Να σας πω ότι εμείς απ’ την τοπική μας Εκκλησία καμαρώνουμε που έχουμε τέτοια πρόσωπα που μπορείτε να αποτυπώνετε ξεκάθαρα όλη την πορεία του προσφυγικού Ελληνισμού, πρωτοστατούντος βεβαίως του αγαπητού μου Επίτιμου Προέδρου κυρίου Σαπουντζάκη, οπού έχετε τη δυνατότητα να κλείνετε όλο το θέμα και να δίνετε όπως είπα στην επιστημονική κοινότητα τη δυνατότητα όλοι να παραπέμπουν στα πρόσωπα τα δικά σας, στο δικό σου πρόσωπο Λουκά μου ως ερευνητού, ως ανθρώπου ο οποίος έχει καταφέρει να κλείνει και να κλείσει το θέμα του προσφυγικού Ελληνισμού”.
Στον σύντομο χαιρετισμό του ο Ταμίας της Ο.Π.Σ.Ε. Κ. Αναγνωστάκης, είπε:
“…Για το περιεχόμενο θα ακούσουμε τους πλέον ειδικούς στη συνέχεια. Θα περιοριστούμε να συγχαρούμε τον αγαπητό Λουκά για τη σπουδαία δουλειά που έκανε αφιερώνοντας αυτές του τις ώρες στην έρευνα και αξιοποίηση των στοιχείων που συγκέντρωσε αλλά και χρήματα για την αγορά βιβλίων και τα οδοιπορικά του έξοδα ανά την Ελλάδα.
Παράλληλα θα τον ευχαριστήσουμε γι’ αυτή τη μεγάλη προσφορά σε όλους μας και κυρίως τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας. Το τρίτομο έργο δεν κοσμεί απλά τις βιβλιοθήκες αλλά αποτελεί και ένα υπερπολύτιμο εργαλείο για όσους ενδιαφέρονται να πληροφορηθούν πότε και πώς εκτοπίστηκαν από τις πατρογονικές τους εστίες οι αείμνηστοι πρόγονοί μας, πώς έφτασαν στην κατακερματισμένη Ελλάδα, πού και πώς εγκαταστάθηκαν.
Συγχαίρουμε τον Λουκά και σε ευχαριστούμε πάρα πολύ”.
Στη συνέχεια ο Λουκάς Π. Χριστοδούλου, έδωσε τον λόγο στους τρείς εισηγητές.
Ο Άγγελος Συρίγος, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου Εξωτερικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου και Βουλευτής στην Α΄ Αθηνών με τη Νέα Δημοκρατία, στην εισήγησή του είπε μεταξύ άλλων:
“…Αγαπητέ μου Λουκά έχεις ένα σπουδαίο παππού. Κι έχεις ένα σπουδαίο παππού διότι ο παππούς έκατσε κι έκανε κάτι που έπρεπε να ‘χαμε κάνει εμείς χρόνια πολλά τώρα αλλά δεν τα κάναμε ποτέ αυτά διότι δεν μπορούσαμε να τα κάνουμε. Ο παππούς σου όμως είχε την υπομονή, έκατσε κάτω και δούλεψε βδομάδες, μήνες, χρόνια γιατί αυτό εδώ πέρα, τρεις τόμοι, είναι για πολλά χρόνια δουλειάς και έκανε κάτι το οποίο εσύ όταν θα μεγαλώσεις θα το εκτιμήσεις πάρα πολύ.
Κυρίες και κύριοι έχουμε μπροστά μας ένα έργο το οποίο δεν θα γίνει ποτέ best seller. Είναι αδύνατο. Ευτυχώς που βρέθηκε το Υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο μέσω της Ομοσπονδίας Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδος το χρηματοδότησε. Ευτυχώς! Είναι ένα έργο το οποίο κανένας δεν θα πιάσει να διαβάσει το βράδυ πριν πέσει να κοιμηθεί στο κρεβάτι του δίπλα. Αποκλείεται. Είναι όμως το σημαντικότερο έργο αναφοράς που έχουμε για τον προσφυγικό Ελληνισμό στην περιοχή της Μακεδονίας.
….Εδώ πέρα έχουμε μικρές ιστορικές έρευνες για κάθε ξεχωριστό χωριό το οποίο πόσο χρόνο σας πήρε; Εφτά χρόνια, μάλιστα. Θερμά συγχαρητήρια. Αφήσατε ένα έργο, ο παππούς σου άφησε ένα έργο το οποίο θα μείνει στην Ιστορία”.
O Θανάσης Χρήστου, καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, αναφερόμενος στην εν λόγω έκδοση είπε:
“…Αυτό το έργο του Λουκά Χριστοδούλου κυρίες και κύριοι το οποίο έτσι καταγράφεται και αποτυπώνεται στις 2.138 σελίδες, κάθισα διότι, δεν θα το ‘λεγα ότι είναι επαγγελματική διαστροφή αλλά διότι ουσιαστικά με μάγεψε ο λόγος, η γλαφυρότητα, η αμεσότητα και κυρίως αυτή η επινοητικότατη ματιά που έχει ο Λουκάς ο Χριστοδούλου. Γιατί για έναν… όχι μόνο έναν επαγγελματία ιστορικό ο οποίος ενδεχομένως κατατρύχεται από την επαγγελματική διαστροφή αλλά για ένα καθημερινό άνθρωπο, ο οποίος ψάχνει τις ρίζες, την ταυτότητα, τη διαδρομή της μικρής ή της μεγάλης οικογένειας, της δικής του οικογένειας, της πιο συλλογικής, μεγαλύτερης, της συλλογικότερης οικογένειας.
Διότι θα διαπιστώσετε διαβάζοντας το συγκεκριμένο έργο του Λουκά Χριστοδούλου ότι έχει κανείς τη δυνατότητα να δει ότι η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων την εποχή εκείνη δεν έδινε μόνο τη στέγη αλλά έδινε ακριβώς και την επαγγελματική λειτουργία, η οποία ήταν ανάλογη με την καταγωγή, την προέλευση, την επαγγελματική δυνατότητα, την επαγγελματική εξειδίκευση.
Μ’ αποτέλεσμα κυρίες και κύριοι, ο Λουκάς Χριστοδούλου να πετυχαίνει κάτι δύσκολο σ’ αυτά τα εφτά χρόνια της διαδρομής του. Ένα έργο αναφοράς, το οποίο αναμφίβολα είναι έργο αναφορά το οποίο έχει χτίσει με πολύ μεράκι και θα ‘λεγα και με μια μεθοδολογική συγκρότηση η οποία ξαφνιάζει τον αναγνώστη και ξαφνιάζει πολύ περισσότερο τον εξειδικευμένο αναγνώστη του συγκεκριμένου έργου.
Ο τρίτος εισηγητής, Σπυρίδων Πλουμίδης αναπληρωτής καθηγητής Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, έκλεισε τον κύκλο των εισηγητών, αναφέροντας και τα εξής:
“Να παρουσιάσουμε ένα ακόμη έργο του Λουκά του Χριστοδούλου: «Οι προσφυγικοί οικισμοί της ΕΑΠ στη Μακεδονία (1928)». Αυτό το τρίτομο έργο που έχετε μπροστά σας είναι ένα έργο υποδομής. Είναι η πρώτη συστηματική καταγραφή του επικού έργου που επιτέλεσε η Ε.Α.Π. στη Βόρειο Ελλάδα.
Και στέκομαι εδώ στη λέξη «επικός», η οποία προέρχεται από μια λέξη που χρησιμοποίησε ο πρώτος Πρόεδρος της Ε.Α.Π. της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων, ο Χένρι Μοργκεντάου. Το έργο του, έτσι, στις αναμνήσεις του μάλλον, που μας άφησε όταν επέστρεψε στη γενέτειρά του στη Νέα Υόρκη το 1926 με τον τίτλο: «Το ταξίδι μου στην Αθήνα», «Ι was sent to Athens».
Τι μας λένε συνολικά έτσι, αν θέλουμε να κάνουμε ένα ρεζουμέ αυτών των τριών τόμων; Ότι όταν και αν η Ελλάδα θέλει μπορεί κι ότι το ελληνικό κράτος σε συνεργασία με διεθνείς φορείς και η ελληνική δημόσια διοίκηση μπορεί να επιτελέσει μικρά θαύματα εφόσον υπάρχει αυτή η βούληση.
Για όλα αυτά που μας θυμίζει ο Λουκάς ο Χριστοδούλου τον συγχαίρουμε και τον ευχαριστούμε και εις άλλα με υγεία”.
Τελευταίος ομιλητής, ο Λουκάς Π. Χριστοδούλου, ο οποίος αφού ευχαρίστησε και τους τρεις εισηγητές είπε:
“…Ό,τι και να πω είναι λίγο. Ένα μεγάλο ευχαριστώ απ’ τα βάθη της καρδιάς μου. Η συγκίνηση περισσεύει σε τούτη τη μεγάλη βραδιά. Μια βραδιά που έρχεται να συμπληρώσει τη μεγάλη βραδιά της περασμένης Δευτέρας όταν παρουσιάσαμε την εν λόγω έκδοση στη Θεσσαλονίκη, την προσφυγομάνα Θεσσαλονίκη.
Η αγάπη και τα θερμά λόγια των δεκάδων προσφυγικών συλλόγων της Μακεδονίας γιατί εκεί πέρα είναι οι περισσότεροι προσφυγικοί σύλλογοι, αλλά και των εκατοντάδων απλών απογόνων προσφύγων που παραβρέθηκαν αλλά κι εκείνων που δεν μπόρεσαν να παραστούν λόγω της απόστασης αλλά μου έστειλαν απ’ όλη την Ελλάδα μηνύματα αγάπης και εκτίμησης μέσω όλων των κοινωνικών επαφών, sms, facebook, messenger, yahoo, gmail με έχουν προβληματίσει…
…Θα σας δώσω μόνο μερικά στοιχεία. Τρεις τόμοι πυκνογραφημένοι, χωρίς φωτογραφίες 2.136 σελίδες, 9.434 υποσημειώσεις που περιέχουν 3.500 Φύλλα Εφημερίδας Κυβερνήσεως με τις μετονομασίες των οικισμών. Καταγραφή των 10 απογραφών. Βάλτε 1.385 επί 10 για να δούμε με μικρά γράμματα που ήταν ο κάθε οικισμός στην κάθε απογραφή που πραγματοποιούνταν κάθε 10 χρόνια και βέβαια πάνω από 50.000 αναζητήσεις στο internet. Κι όταν έφτασα στο τυπογραφείο 10.000 φωτοτυπίες για να μορφοποιήσω σελίδες, να κάνω διορθώσεις, τρεις τυπογραφικές διορθώσεις και αγωνίες…
Θα τελειώσω με μια παράκληση προς εσάς κύριε Υπουργέ, κύριε Άγγελε Συρίγο. Ας καταβάλλετε προσπάθεια μέσω του Υπουργείου Παιδείας και του Κοινοβουλίου για την ίδρυση έδρας Μικρασιατικών Σπουδών σε κάποιο Πανεπιστήμιο της Ελλάδος και να γνωρίζετε οι απόγονοι των προσφύγων θα σας ευγνωμονούν. Σας ευχαριστώ πολύ.”
Η απάντηση του υπουργού Άγγελου Συρίγου, θεωρούμε ότι δίνει λύση στο χρόνιο πρόβλημα Ίδρυσης Έδρας Μικρασιατικών Σπουδών σε Πανεπιστήμιο:
“Λοιπόν σε συνεργασία με το τμήμα Ιστορίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου υπάρχει ήδη μια θέση στο τμήμα για τη μελέτη του Ελληνισμού της Ανατολής και προγραμματίζεται στην επόμενη διετία να υπάρξει μια δεύτερη θέση, η οποία θα ασχολείται με τον Μικρασιατικό Ελληνισμό και τη μετεγκατάστασή του στην Ελλάδα. Και επιλέξαμε το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο λόγω του ότι όπως ορθώς αναφέρατε κι εσείς κι ο κ. Χρήστου μιλάμε για την προσφυγομάνα Θεσσαλονίκη. Εκεί είναι ο κύριος όγκος των προσφυγικών ρευμάτων που κατευθύνθηκαν προς την Ελλάδα εκείνη την περίοδο”.
Η εκδήλωση έκλεισε με ένα ρεπερτόριο Μικρασιατικών και νεότερων ελληνικών τραγουδιών που ερμήνευσε η Χαριτίνη Πανοπούλου.
Στην εκδήλωσή μας παραβρέθηκαν εκτός των προαναφερθέντων: Ο πρωτοσύγκελος της Ι.Μ.Ν.Ι.Φ.Η.Χ. Επιφάνιος Αρβανίτης, οι επικεφαλής των δημοτικών παρατάξεων Ν. Ιωνίας «Δημιουργία-Αλληλεγγύη» Παν. Μανούρης και «Ενότητα για τη Ν. Ιωνία» Χρήστος Κανλής, ο δημοτικός σύμβουλος Φώτης Τσομπάνογλου, η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Ηρακλείου Μαίρη Ιγγλέση, ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Αθαν. Σταυρακούδης, ο Πρόεδρος του Συλλόγου Μικρασιατών Νικομήδειας «Οι Κιζδερβενιώτες» Θεσσαλονίκης Δημ. Χατζηαγγελίδης, η Πρόεδρος της Αντικαρκινικής Εταιρείας-Παράρτημα Ν. Ιωνίας Βέτα Γεωργιάδου, η Αντιπρόεδρος του Ιωνικού Συνδέσμου Δέσποινα Γεωργαντζή, ο Πρόεδρος των Αλαγιωτών Γιώργος Νουβέλογλου, η Πρόεδρος της Πολιτιστικής Ένωσης Μικρασιατών «Η Καππαδοκία» Κούλα Μπρόλιου, ο Πρόεδρος του Συλλόγου Ποντίων Ν. Ιωνίας «Η Σινώπη» Δημ. Ανθόπουλος, ο Πρόεδρος της Ένωσης Ποντίων «Αργοναύτες» Ν. Φιλαδέλφειας-Ν. Χαλκηδόνας Χρήστος Α. Μωϋσιάδης, η Πρόεδρος του Συλλόγου Μικρασιατών Λέρου Χρυσούλα Κουτούζου, η εκπρόσωπος Μικρασιατών Ν. Περάμου Ελένη Τσακίρη, ο συγγραφέας και εκπρόσωπος του Συλλόγου Ένωσης Σμυρναίων Αχιλ. Χατζηκωνσταντίνου, ο επιστημονικός συνεργάτης του Συλλόγου «Θύμησης» Δρ. Ανδρέας-Νικόλαος Σαμαλτάνος, οι συγγραφείς Μαρία και Φιλοκτήτης Βεϊνόγλου, Ειρήνη Βεκρή, ο ιστορικός Ανδρέας Μπαλτάς, ο επίτιμος Πρόεδρος της Ενώσεως Σπάρτης Μ. Ασίας Χάρης Σαπουντζάκης, ο διεθνολόγος Γιάννης Μήτσιος, η ιστορικός του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ελένη Καρασαββίδου, ο Πρόεδρος του Συλλόγου Μικρασιατών Χαλανδρίου «Ρίζες» Ν. Καραμπουρνιώτης, ο εκπρόσωπος του Φ.Ο.Ν.Ι. Νίκος Χομπάς, ο ιστορικός και φίλος της ΑΕΚ δημοσιογράφος Κυριάκος Χήνας, ο τ. Πρόεδρος του Συλλόγου «Ανατολή» Κώστας Τσαγκαράκης κ.α.
Και στη Θεσσαλονίκη
Είχε προηγηθεί το βράδυ της Δευτέρας 23 Οκτωβρίου η παρουσίαση στο Καραπάντσειο Πολιτιστικό Κέντρο Αμπελοκήπων (Μεγ. Αλεξάνδρου 24) στη Θεσσαλονίκη, με τη συμμετοχή εκπροσώπων σωματείων από τη Μικρασία και τον Πόντο, αντιδημάρχων και δημοτικών συμβούλων, εκπροσώπων πολιτικών κομμάτων, σε μία εκδήλωση που διοργάνωσαν η Ομοσπονδία Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδος (Ο.Π.Σ.Ε.) και η Ένωση Σπάρτης Μ. Ασίας με έδρα τη Ν. Ιωνία Αττικής.
Η εκδήλωση ξεκίνησε μουσικά με την παιδική χορωδία του Συλλόγου Σμυρναίων Μικρασιατών Ελευθερίου – Κορδελιού «Η Αγία Φωτεινή», η οποία ταξίδεψε νοσταλγικά τους παρευρισκόμενους με θεατρικό δρώμενο και με τραγούδια από τις αλησμόνητες πατρίδες της Μ. Ασίας, αποσπώντας το θερμό χειροκρότημα των θεατών. Οι μικροί χορωδοί, ερμήνευσαν τα μικρασιατικά τραγούδια «Δάκρυ στο γυαλί», «Νανούρισμα Σμύρνης» και «Τι να θυμηθώ τι να ξεχάσω», μέσα από το μονόπρακτο με τίτλο «Το ταξίδι» που γράφτηκε αποκλειστικά για την εκδήλωση.
Την εκδήλωση άνοιξε η Μαρία Δραγάτση, έφορος Κεντρικής Μακεδονίας της Ο.Π.Σ.Ε. λέγοντας μεταξύ άλλων:
“…Η εκδήλωση, αφορά την παρουσίαση των τριών τόμων, του κ. Λουκά Χριστοδούλου, Προέδρου του Κέντρου Σπουδής και Ανάδειξης Μικρασιατικού Πολιτισμού (ΚΕ.ΜΙ.Π.Ο) του Δήμου Νέας Ιωνίας Αττικής και της Ένωσης Σπάρτης Μ. Ασίας, «ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ Ε.ΑΠ. ΣΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ», αφιερωμένο στους πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής. Πρόκειται για μιας εξαιρετικής εκδοτικής προσπάθειας που αναδεικνύει άγνωστες πτυχές της προσφυγικής εγκατάστασης και αποκατάστασης στη Μακεδονία, ένα πολύτιμο βοήθημα. Τον ευχαριστούμε από καρδιάς για την προσφορά του πολύτιμου έργου του.
Στον χαιρετισμό του ο Πρόεδρος της Ο.Π.Σ.Ε. Αντώνης Οραήλογλου, ανέφερε μεταξύ άλλων:
«.. Με αφορμή τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή, πετύχαμε το 2022, μια πολύ ικανοποιητική χρηματοδότηση από το υπουργείο Πολιτισμού. Αφορούσε εκδηλώσεις της Ο.Π.Σ.Ε, αλλά και των σωματείων της δύναμης της. Στον κατάλογο που υποβάλλαμε, περιλάβαμε, με μεγάλη χαρά, την πρόταση της Ένωσης Σπάρτης Μ. Ασίας για την έκδοση του έργου «Οι Προσφυγικοί οικισμοί της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ) στη Μακεδονία». Η πρόταση εγκρίθηκε και έτσι έχουμε στα χέρια μας το υπερπολύτιμο αυτό έργο.
Για το περιεχόμενο του δεν θα μιλήσω εγώ. Θα ακούσουμε τους πλέον ειδικούς στη συνέχεια. Θα περιοριστώ να συγχαρώ τον Λουκά για τη σπουδαία δουλειά που έκανε αφιερώνοντας ατελείωτες ώρες στην έρευνα και αξιοποίηση των στοιχείων που συγκέντρωσε, αλλά και χρήματα για την αγορά βιβλίων και τα κόστη των ταξιδιών του ανά την Ελλάδα.
Παράλληλα να τον ευχαριστήσω για αυτήν την μεγάλη προσφορά του σε όλους μας και κυρίως, επιτρέψτε μου, στα παιδιά και στα εγγόνια μας. Το τρίτομο έργο δεν θα κοσμεί απλά τις βιβλιοθήκες, αλλά αποτελεί και ένα υπερπολύτιμο εργαλείο για όσους ενδιαφέρονται να πληροφορηθούν πότε και πως εκτοπίσθηκαν από τις πατρογονικές τους εστίες οι αείμνηστοι πρόγονοι μας, πως έφτασαν στην Ελλάδα, που και πως εγκαταστάθηκαν και άλλα πολλά. Λουκά σε ευχαριστώ. Είμαι βέβαιος ότι δεν θα με εκπλήξεις ούτε με την επόμενη δράση σου. Σίγουρα, όμως, θα με εντυπωσιάσεις».
Ο εκ των εισηγητών Λάζαρος Κυρίζογλου, δήμαρχος Αμπελοκήπων – Μενεμένης και Πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος, μεταξύ άλλων είπε:
«…Όλοι γνωρίζουμε ότι οι παππούδες μας και οι γονείς μας που μετεγκαταστάθηκαν στη γη της Μακεδονίας συνετέλεσαν καθοριστικά στην ολοκλήρωση του θαύματος της Εθνικής παλινόρθωσης τα δύσκολα χρόνια του Μεσοπολέμου και συνέχισαν για το υπόλοιπο της ζωής τους να προσφέρουν στην πατρίδα που τους φιλοξένησε και έγινε νέο τους σπίτι, πάντοτε όμως κοιτώντας προς την Ανατολή με την καρτερία πως κάποτε θα επιστρέψουν στα δικά τους χώματα του Πόντου, της Ανατολικής Ρωμυλίας και της Μικρασίας. Σε αυτή την παρουσίαση τιμούμε τη μνήμη τους και τους αγώνες τους να στεριώσουν σε ένα τόπο άγνωστο με την αρωγή της Ε.Α.Π. και του βαριά πληγωμένου και πολιτικά κατακερματισμένου ελληνικού κράτους.
Η τρίτομη έκδοση του Λουκά Χριστοδούλου, τιμά την μνήμη αυτών που κατάφεραν να ξαναστήσουν τις μνήμες, τα ήθη, τα έθιμα των πατρίδων τους, στους καταυλισμούς της προσφυγιάς και στη συνέχεια να προκόψουν και να μεγαλουργήσουν ξανά, στις τέχνες, στα γράμματα, στο εμπόριο, στα άρματα όποτε τους χρειάστηκε η πατρίδα…»
Ο ιστορικός Κώστας Φωτιάδης, ομότιμος καθηγητής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, στην ομιλία του ανέφερε, μεταξύ άλλων:
«…Δε θα μιλήσω για το μεγάλο άθλο του αγαπητού Προέδρου του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. και Προέδρου του Συλλόγου Ένωση Σπάρτης Μικράς Ασίας, Λουκά Χριστοδούλου, γιατί θα αδικήσω το έργο του. Προσωπικά θέλω και δημόσια να τον ευχαριστήσω, γιατί ξεφυλλίζοντας την ίδια στιγμή που παρέλαβα τους τρεις πολυσέλιδους τόμους, αναζήτησα πρώτα να δω τί γράφει για το χωριό μου. Στον δεύτερο τόμο αφιερώνει τρεις σελίδες 88-90.
«…Προσωπικά ασχολήθηκα ερασιτεχνικά με την ιστορία του χωριού μου. Έδωσα όμως, ως καθ΄ ύλην αρμόδιος ιστορικός του Μικρασιατικού ελληνισμού στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Δυτ. Μακεδονίας, σε μία συντοπίτισσα μου φιλόλογο θέμα μεταπτυχιακού την ίδρυση της ιστορίας του προσφυγικού χωριού μας. Σήμερα δηλώνω εδώ ότι ούτε εγώ στο αρχείο μου, που γνωρίζει πόσο πλούσιο είναι ο φίλος μου Λουκάς, ούτε η αγαπητή συντοπίτισσα μου είχαμε σημαντικές αναφορές που έχει εντοπίσει και αξιοποιήσει σε αυτό το μεγάλης εθνικής σημασίας πόνημα του. Η τοπική ιστορία της Μακεδονίας θα ευγνωμονεί αιώνια τον συγγραφέα, και ιδιαίτερα οι επαγγελματίες και ερασιτέχνες ιστοριογράφοι, γιατί χάρη στις πηγές του, που λειτουργούν ως πράσινη κάρτα, ανοίγουν τα φτερά της μελλοντικής τους έρευνας…».
Στην ομιλία του ο Κώστας Νίγδελης, συγγραφέας και διευθυντής του Μουσείου Προσφυγικού Ελληνισμού, μεταξύ άλλων τόνισε.
«…Τούτο το τρίτομο μνημειώδες έργο του Λουκά Χριστοδούλου είναι η βασική αρχή πορείας του μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι και πως δεν πρέπει να αφήνουμε τη λήθη να πνίγει τη μνήμη.
Οι 2.150 σελίδες μεγάλου σχήματος, σε τρεις τόμους, μας δίνουν τις πληροφορίες για 1.385 προσφυγικούς οικισμούς… που έμενε ο παππούς μου, ο πατέρας μου, η γιαγιά μου, η γιαγιά σου… και όπως μας τα λέει ο ίδιος μία μικρή συνεισφορά στη μνήμη των προγόνων μας, από την ταπεινότητα του Λουκά Χριστοδούλου…».
Ο συγγραφέας του τρίτομου έργου Πρόεδρος της Ένωσης Σπάρτης Μ. Ασίας και του ΚΕ.ΜΙΠΟ. δήμου Ν. Ιωνίας, Λουκάς Π. Χριστοδούλου, μεταξύ άλλων ανέφερε κλείνοντας την εκδήλωση:
«…Μια προσπάθεια επτά χρόνων έγινε μία τριλογία. Τώρα δεν έχουμε λόγο να λέμε ότι δεν ξέρουμε ποιοί ήταν οι προσφυγικοί οικισμοί της Μακεδονίας. Τους γνωρίζουμε όλους εκτός από έναν. Κίεβο τον έλεγαν και ήταν κάπου στη Δράμα.
Το εν λόγω βιβλίο δεν είναι για δάφνες, θα βρείτε και λάθη και ατέλειες. Όσοι εργάζονται και γράφουν κάνουν λάθη, έχουν παραλείψεις. Εγώ δεν έχω λογοτεχνική γραφή, είμαι ένας απλός ερευνητής που έψαξα, συμμάζεψα και παρουσίασα στοιχεία.
Όσοι γνωρίζουν αυτήν την δύσκολη περίοδο της εγκατάστασης των προσφύγων που άρχισε από το 1918 και ολοκληρώθηκε περίπου το 1928, θα με δικαιολογήσουν αν έσφαλα. Ήθελα με αυτό το έργο να ανοίξω μια βάση δεδομένων για τους ερευνητές του μέλλοντος. Τα στοιχεία που συνέλλεξα δεν τα αναφέρω όλα, γιατί θα χρειαζόταν τόμοι ολόκληροι. Προσπάθησαν θέτοντας βιβλιογραφία για κάθε γεωγραφική περιοχή χωριστά να βοηθήσω να συμπληρωθούν στοιχεία για κάθε οικισμό…».
Χαιρετισμό απηύθυναν επίσης ο εκπρόσωπος του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως κ. Βαρνάβα, αρχιμανδρίτης Ιερόθεος Τομπούλογλου και ο Μητροπολίτης Βρυούλων κ. Παντελεήμων.
Σε όλους τους παρευρισκόμενους Προέδρους Συλλόγων και Φορέων, Ερευνητές, Ιστορικούς, Συγγραφείς και όχι μόνο, προσφέρθηκε δωρεάν η εν λόγω τρίτομη έκδοση.
