Η ρυζόπιτα ήταν ένα παραδοσιακό αρμυρόγλυκο γλύκισμα που συνηθιζόταν την Αποκριά, στη Μικρασία, στο Αϊβαλί πιο πολύ. Η συγκεκριμένη συνταγή ξεκίνησε από το Αϊβαλί, κατέβηκε στη Σμύρνη και από εκεί, με τη Χαρίκλεια, που πρωταγωνιστεί και με τους άλλους ξεριζωμένους, πέρασε στην απέναντι όχθη του Αιγαίου.
Γιατί η Χαρίκλεια, ακόμα και πάνω στη φούρια της, έβαλε στο μπογαλάκι της, μαζί με την εικόνα του Ταξιάρχη, τους τσεβρέδες και τα χρυσοκέντητά εργόχειρα, το τετραδιάκι με τις συνταγές της, της μαγειρικής και της ζαχαροπλαστικής.
Αναπόφευκτα, μαζί με την ιστορία της ρυζόπιτας, ακολούθησαν και συνδέθηκαν και άλλες σημαντικές και ασήμαντες ιστορίες και περιστατικά, γιατί όλα αυτά είναι το περιτύλιγμα, η ατμόσφαιρα, αλλά εντέλει και η ουσία της εποχής και της ιστορίας όλης.
Όπως, σχετικό με την ατμόσφαιρα στο αφήγημά μας, είναι ένα μικρό, στιγμιαίο, αλλά χαρακτηριστικό συμβάν, που έγινε αντιληπτό μόνο από δύο άτομα της συντροφιάς, που με τον τρόπο του το καθένα ένιωσε σιωπηλά αλλά ξεκάθαρα το γεγονός και δεν το φανέρωσε πουθενά, αφού ήταν κάτι σαν σπόρος πολύτιμου λουλουδιού, που χρειαζόταν κλειστό χώρο, χρόνο και φροντίδα για να ανθίσει…
(Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου «Η ρυζόπιτα – Δέκα χρόνια στη Νέα Ιωνία»)
Το Διοικητικό Συμβούλιο της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας, στο πλαίσιο της συμμετοχής της στη διεξαγωγή των «Ιωνικών Ημερών Μνήμης και Πολιτισμού 2024», που διοργάνωσε ο Δήμος Νέας Ιωνίας Αττικής, πραγματοποίησε το μία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα εκδήλωση – παρουσίαση του ιστορικού μυθιστορήματος της Ειρήνης Π. Βεκρή, με τίτλο: «Η ρυζόπιτα – Δέκα χρόνια στη Νέα Ιωνία», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Αστάρτη».
Το βιβλίο είχε κερδίσει το 2023 τον διαγωνισμό του, αυτόνομου τότε, Κέντρου Μικρασιατικού Πολιτισμού του Δήμου Νέας Ιωνίας που ήταν η συγγραφή μιας νουβέλας, με γενικό θέμα: «Εκατό χρόνια ζωής της Νέας Ιωνίας Αττικής».
Η κυβέρνηση όμως είχε άλλα σχέδια, (καθόλου τιμητικά για τον Μικρασιατικό Πολιτισμό) και κατήργησε όλα σχεδόν τα νομικά πρόσωπα με αυτό το αντικείμενο. Οπότε το βιβλίο δεν εκδόθηκε από το ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ., ωστόσο στη συνέχεια εκδόθηκε από τις εκδόσεις «Αστάρτη».
Ακολουθούν οι παρεμβάσεις όσων συμμετείχαν στην εκδήλωση της Ένωσης Σπάρτης:
Λουκάς Χριστοδούλου, Πρόεδρος της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας
Το 2023 συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από την ίδρυση, θεμελίωση και τα εγκαίνια του τότε συνοικισμού ΙΩΝΙΑ, που αργότερα με τη συνένωση και άλλων συνοικισμών (Ελευθερούπολης, Σαφράμπολης, Ινέπολης, Περισσού) απετέλεσαν τον Δήμο της Νέας Ιωνίας.
Ως Πρόεδρος, λοιπόν, του τότε ανεξάρτητου νομικού προσώπου, του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ., που σήμερα δεν υπάρχει με τη νομική μορφή που υπήρχε, θα προσπαθήσει ο Δήμος να κάνει το νομικό πρόσωπο, που ήτανε το ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ., Ίδρυμα πλέον. Έτσι, λοιπόν, ξεκινήσαμε να κάνουμε στις αρχές του 2023 έναν Λογοτεχνικό Διαγωνισμό, στο πλαίσιο ανάλογων διαγωνισμών που κάναμε. Ο Διαγωνισμός αυτός ήτανε συγγραφή μιας νουβέλας, με γενικό θέμα: «Εκατό χρόνια ζωής της Νέας Ιωνίας Αττικής».
Εγώ, να σας πω προσωπικά την αλήθεια, δεν περίμενα ότι κανείς θα γράψει μια νουβέλα για τη Νέα Ιωνία. Και, όμως, βρέθηκε η κ. Βεκρή να γράψει και να μας στείλει αυτό το δοκίμιο, την τελευταία ημέρα, που ήταν η υποβολή των αντίστοιχων εισηγήσεων.
Το βιβλίο αυτό έπρεπε να το βγάλει το ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ., στο πλαίσιο ανάλογων εκδόσεων, που έχουμε κάνει από Λογοτεχνικούς Διαγωνισμούς, σε έναν εκ των οποίων έχει τιμηθεί η κ. Βεκρή. Δυστυχώς, όμως, τον Νοέμβριο βγήκε ένας νόμος, που κατάργησε την αυτοτέλεια και δεν έχουμε τη δυνατότητα πλέον να κάνουμε τίποτε.
Τον περασμένο Γενάρη, απλώς στην κοπή της πίτας, ανακοινώσαμε το αποτέλεσμα και την τιμήσαμε με μια πλακέτα.
Αντώνης Κλάψης, Αναπληρωτής Καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας και Διεθνούς Πολιτικής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
Καθώς ερχόμουν σκεφτόμουν μια φράση, που είπε κάποτε ο Δημήτρης Χορν, που μου άρεσε, ο γνωστός, ο παλιός ηθοποιός: «Η επαφή φέρνει την απόσταση και η απόσταση φέρνει την επαφή.». Αυτό συνέβη και στην περίπτωση της κ. Βεκρή και εμού. Τουλάχιστον, για το δεύτερο σκέλος, που είναι ότι η γνωριμία μας έγινε εξ αποστάσεως κατ’ αρχάς, διότι η κ. Βεκρή ήταν φοιτήτριά μου στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο και είχα την πολύ μεγάλη χαρά να επιβλέψω τη συγγραφή γης διπλωματικής εργασίας στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα, το οποίο παρακολουθούσε. Οφείλω να ομολογήσω ότι έκανε πολύ καλή δουλειά και την ολοκλήρωσε με μεγάλη επιτυχία.
Αρχάγγελος Γαβριήλ, Ιστορικός, Αρχαιολόγος, Συγγραφέας
Αγαπητοί φίλοι και φίλες, ξεκινώντας την παρουσίασή μας, οι κυρίες που παρευρίσκονται σήμερα στην εκδήλωση αυτή μπορούνε να σημειώσουν, αν θέλουνε, τη συνταγή που θα σας δώσω της περίφημης ρυζόπιτας, που αποτελεί και τον τίτλο του ιστορικού μυθιστορήματος της Ελένης Βεκρή.
Το πρώτο κεφάλαιο της Ρυζόπιτας ξεκινά όχι αμέσως μετά την ανταλλαγή, δηλαδή, το 1924, γιατί τον πρώτο καιρό ήταν αδύνατον να σκέφτεται κανένας πίτες και γλυκίσματα. Η πρωταγωνίστρια του βιβλίου, η Χαρίκλεια Καραγιάννη, βίωσε ολομόναχη τα βάσανα του ξεριζωμού της ίδιας και της μικρής της κόρης, γιατί είχε ήδη χάσει στη Σμύρνη τον ευκατάστατο χρυσοχόο άντρα της, μόλις πριν λίγο καιρό. Όπως χαρακτηριστικά γράφει η συγγραφέας, οι δυο τους «αλλογυρίζανε από παράγκες σε καλύβες και σε κάμαρες βρωμισμένες, που τις μοιράζονταν με έναν σωρό άγνωστους νοματαίους, τους άλλους βασανισμένους πρόσφυγες, που φεύγοντας από τη Μικρασία κατάφεραν να σωθούνε στα βράχια και στα αγκάθια της μητέρας πατρίδας.
Καλλιόπη Στεριάδου, Δρ. Παντείου Πανεπιστημίου, Συγγραφέας
Ο Σαρρή Μιχαλάσης (του είχαν βγάλει το παρατσούκλι για τα ξανθοκόκκινα μαλλιά του), καθώς γύριζε απ’ την ολοήμερη δουλειά του με βήμα αργό, χτυπώντας ρυθμικά το μπαστούνι στο καλντερίμι, κοντοστάθηκε και ευχήθηκε στον κιρκάσιο άρχοντα «Καλό Ραμαζάνι». Ο μπέης έσφιξε τα χαλινάρια της καμήλας, που έβγαζε απ’ το στόμα αφρούς βαλαντωμένη απ’ τη ζέστη. Με τον κοντουλό προύχοντα ήταν φίλοι. Το τραπεζικό κατάστημα του Μιχαλάκη Αναστασιάδη τον εξυπηρετούσε στις χρηματικές δοσοληψίες του με τα γύρω εξήντα χωριά.
Η ζωή των δύο λαών κυλούσε ειρηνικά, όπως ανωτέρω αφηγείται στις σελίδες του τετράτομου μυθιστορήματός του, σχεδόν αυτοβιογραφικού, «Τα Παιδιά της Νιόβης», ο Μικρασιάτης Τάσος Αθανασιάδης…
Κυρίες και κύριοι, διαβάστε το, και, γιατί όχι, παρασκευάστε τη ρυζόπιτα, αυτό το πρωτότυπο Μικρασιατικό έδεσμα και, ίσως, γίνει το αντέτι σας.
Ευχαριστώ και τον Πρόεδρο της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας κ. Λουκά Χριστοδούλου, που μου έδωσε αυτό το βήμα. Σας ευχαριστώ.
Μιμίκα Θεοδωρίδου-Διαμαντίδη, Φιλόλογος
Επειδή, λοιπόν, είμαι Φιλόλογος και επειδή σέβομαι πάρα πολύ το ακροατήριο και ξέρω πόσο κουραστικό είναι όταν τραβάς λίγο τα πράγματα, δεν θα σας πω αυτά που ήθελα να πω. Ως εκπαιδευτικός θα αρκεστώ μόνο να σας πω δυο πράγματα, πάρα πολύ λίγα, σχετικά με τη σχέση της Ρηνιώς με τη γνώση, με το σχολείο. Αυτό μόνο. Δεν θα πω τίποτε άλλο.
Λένε, λοιπόν, ότι είχε τελειώσει τη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία και ως δασκάλα πια προσπαθούσε με τον καλύτερο τρόπο να βελτιώσει το γνωστικό επίπεδο των προσφυγόπουλων και να τους βοηθήσει να χτίσουν ένα καλύτερο αύριο. Και οι ανάγκες των μικρών μαθητών της ήταν πολλές. Όχι μόνο γνωστικές, αλλά και συναισθηματικές. Η οικογένεια προσπαθούσε να μην χαθεί αυτή η ιδιαίτερη ταυτότητα του Μικρασιάτη. Ο παππούς και η γιαγιά ήταν η ζωντανή ιστορία ενός τόπου, που δεν γνώριζαν. Ήταν, όμως, πάντα εκεί με τις παραδόσεις, τα έθιμα, την κουζίνα.
Η Ρηνιώ, στον βαθμό που μπορούσε, φρόντιζε να τους καλλιεργεί την προσφυγική συνείδηση, για να λειτουργήσει μεγαλώνοντας ως ομφάλιος λώρος με τη Μικρασιατική γη των προγόνων τους. Το ελληνικό σχολείο από την άλλη, μέσα σε ένα ενιαίο σχολικό πρόγραμμα, δεν επηρεάστηκε καθόλου από τον ερχομό τόσων παιδιών με ιδιαίτερη ταυτότητα, στερώντας από τα παιδιά της δεύτερης και τρίτης γενιάς την ευκαιρία να συνδέσουν τις ιστορίες των παππούδων τους με τη νεοελληνική Ιστορία, που διδάσκονταν.
Λένε ότι η καυτή μνήμη δύσκολα περνάει από αυτόν που την έζησε στον άλλον που την ακούει. Εμείς, όμως, διαβάζοντας το βιβλίο, κάνουμε ένα ταξίδι ιστορικής αναδρομής, προσωπικών εμπειριών, ζήσαμε την προσπάθεια, τον αγώνα, την υπομονή, την αξιοπρέπεια ανθρώπων με ένα παρελθόν γεμάτο πικρές εμπειρίες, που έγιναν, όμως, εφαλτήριο και πρόκληση για το στήσιμο μιας νέας ζωής, εκφράζοντας τη βεβαιότητα της αδιάσπαστης συνέχειας, συνδέοντας το παρελθόν με το παρόν.
Αυτή, λοιπόν, η δραματική περιπέτεια του Ελληνισμού εξακολουθεί να είναι βίωμα και όχι παρελθόν. Και αυτό ενισχύεται με ένα καλό κομμάτι ρυζόπιτα, που οι πληροφορίες μου λένε ότι θα το έχετε στο τέλος της εκδήλωσης. Σας ευχαριστώ».
Ειρήνη Βεκρή, συγγραφέας του βιβλίου
Νομίζω ότι πρέπει να τελειώνουμε τώρα και νομίζω ότι φτάσαμε στο τέλος. Και σας ευχαριστώ πάρα-πάρα πολύ που ήρθατε. Πολλοί από εσάς έχετε έρθει σε όλες τις εκδηλώσεις, που κάναμε για τη «Ρυζόπιτα». Αυτή τη φορά είστε τυχεροί, γιατί έχουμε φέρει και ρυζόπιτα, που τη φτιάξαμε. Και θέλω να ευχαριστήσω τους ομιλητές, τον καθηγητή μου, που έχω τα διπλάσια χρόνια του, αλλά είναι καθηγητής μου. Αυτό δεν έχει σημασία. Τον κ. Αρχάγγελο Γαβριήλ, την κ. Πόπη Στεριάδη, τη Μιμίκα Διαμαντίδη και εσάς που ήρθατε, και όλους τους Προέδρους. Να είστε καλά. Δεν έχω κάτι άλλο να σας πω. Σας ευχαριστώ και πάλι πάρα πολύ.
Και εξυπακούεται, φυσικά, πως φεύγοντας από τη μεστή αυτή εκδήλωση, όλες και όλοι παρέλαβαν από ένα γευστικό κομμάτι ρυζόπιτας και ένα γλυκό.
Στη εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε στο Δημοτικό Συνεδριακό Κέντρο Νέας Ιωνίας Αττικής, παραβρέθηκαν, μεταξύ άλλων, ο π. Σωτήριος, ως εκπρόσωπος του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Νέας Ιωνίας, Νέας Φιλαδελφείας, Ηρακλείου και Χαλκηδόνος κ.κ. Γαβριήλ, η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Αναστασία Κλάρα, ο επικεφαλής της δημοτικής παράταξης «Αλλαγή για τη Νέα Ιωνία», Βασίλης Χριστοδούλου, ο δημοτικός σύμβουλος της παράταξης «Δημιουργία Αλληλεγγύη» Ευθύμιος Παπαμαργαρίτης, ο Πρόεδρος του Ιδρύματος «Τάκης Σινόπουλος-Σπουδαστήριο Νεοελληνικής Ποίησης» Ξάνθος Μαϊντάς, ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Αλαγιωτών Νέας Ιωνίας Γιώργος Νουβέλογλου η Πρόεδρος της Πολιτιστικής Ένωσης Μικρασιατών Νέας Ιωνίας Αττικής «Η Καππαδοκία» Κούλα Μπρόλιου., ο Πρόεδρος των Μικρασιατών Πεύκης Γιώργος Γαζεπίδης κ.α.
