Ηράκλειο Αττικής: Άνοιξη στα πάρκα και τις πλατείες
Αναδημοσίευση από το περιοδικό του «Επικοινωνία 94» – Επιμέλεια: Τάσος Τατάρογλου – Άνοιξη στο Ηράκλειο Αττικής. Αν βάζαμε τα χρόνια να παίξουνε στο γρήγορο, προφανώς αυτά που θα πέρναγαν από μπροστά μας, θα άλλαζαν ακατάπαυστα.
Και στο τέλος, ίσως να μην θύμιζαν σε τίποτα το παρελθόν. Γειτονιές παλαιότερες, γειτονιές νεότερες, κάποιες με αρκετή ιστορία, κάποιες με λιγότερες καταγραφές.
Την Άνοιξη του 2022 λοιπόν, επισκεπτόμαστε κάποια από τα πάρκα και τις πλατείες του Ηρακλείου. Και με την πολύτιμη και απαραίτητη βοήθεια της έκδοσης «Όλα είναι δρόμος – Περιδιαβαίνοντας το Ηράκλειο Αττικής» από τον Άλλο Τόπο Επικοινωνίας και Πολιτισμού (από την οποία προέρχεται το μεγαλύτερο κομμάτι των πληροφοριών αλλά και των περιγραφών που αναφέρονται στα κείμενα που ακολουθούν) κάνουμε και ένα μικρό ταξίδι στο παρελθόν.
Πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου
Ανεβαίνοντας τη λεωφόρο Ηρακλείου, ακριβώς λίγο πριν φτάσουμε στο Κτήμα Φιξ και στα όρια με τη Λυκόβρυση (ευθεία) και την Πεύκη (δεξιά), βρίσκεται στα δεξιά μας, στο Παλαιό Ηράκλειο, ένα από τα ομορφότερα μέρη της πόλης, η πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου.
Έχει δημιουργηθεί από την ενοποίηση των πλατειών του Αγίου Λουκά (δίπλα στον αντίστοιχο Καθολικό ναό) και του Αγίου Γεωργίου (δίπλα στον αντίστοιχο Ορθόδοξο ναό) και της περιοχής της «μάνας» του νερού, του πηγαδιού που ανάβλυζε νερό, ύδρευε, πότιζε και καθάριζε το Παλαιό Ηράκλειο.
Η πλατεία του Αγίου Λουκά ήταν το κέντρο του στρατιωτικού οικισμού, τον οποίο συνέστησε ο Όθωνας το 1834. Η σημερινή μορφή της πλατείας διαμορφώθηκε στο πέρασμα των χρόνων.
Το 1933 ο Γουλιέλμος Λορέντζου Μάμος ανακαίνισε εκ βάθρων την πλατεία του Αγίου Λουκά και ανήγειρε το Ηρώο Ηρακλείου για αυτούς που έπεσαν υπέρ πατρίδος το 1912 – 1922.
Το 1951 δημιουργείται η πλατεία Αγίου Γεωργίου. Την δεκαετία του 1980 ο Δήμος Ηρακλείου προχώρησε στην ανάπλαση και ενοποίηση των 2 πλατειών και της «μάνας» σε έναν ενιαίο χώρο αναψυχής.
Κεντρικές πλατείες 28ης Οκτωβρίου και 25ης Μαρτίου – Θεόδωρος Κολοκοτρώνης
Πόσες και πόσες ιστορίες και αναμνήσεις… Την δεκαετία του 1950 στη θέση Ρεθεριά στο Ηράκλειο, υπήρχε ένας μεγάλος, ανοιχτός χώρος με χώμα και δέντρα τριγύρω. Μία στάση λεωφορείου στο κέντρο του και οι γραμμές του τρένου που πήγαινε στο Λαύριο συνέδεαν το Ηράκλειο με τον έξω κόσμο.
Στα χρόνια που πέρασαν, ο άδειος χωμάτινος δρόμος ασφαλτοστρώθηκε και έγινε πλατεία Ε.Η.Σ. αρχικά και Πλατεία 28ης Οκτωβρίου αργότερα. Η κεντρική πλατεία του Ηρακλείου.
Τέλη της δεκαετίας του 1970 και αρχές της επόμενης, η πλατεία πλακοστρώθηκε, τραπεζοκαθίσματα αναπτύχθηκαν παντού, σχεδόν όπως τώρα.
Διασχίζοντας την Πρασίνου Λόφου, βρισκόμαστε στη νεότερη πλατεία του κέντρου, την πλατεία 25ης Μαρτίου – Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Ένα μεγάλο μέρος της καταλαμβάνει το θεατράκι και ένα επίσης μεγάλο μέρος το συντριβάνι.
Πλατεία Αγίας Τριάδας
Ανάμεσα στ’ άλλα ο λόφος της Αγίας Τριάδας, στην κορυφή του οποίου δεσπόζει η πλατεία με την εκκλησία, περιγράφεται με έναν υπέροχο τρόπο στο μυθιστόρημα του Ιωνιώτη σκηνοθέτη, σεναριογράφου και θεατρικού συγγραφέα, Γιώργου Α. Μιχαηλίδη, «Μύηση». Αναφέρει για τη δυτική πλαγιά: «…ήταν γεμάτη περιβόλια και φλογισμένα σταροχώραφα όπως μεγάλα κεχριμπαρένια σεντόνια ή πολύχρωμες τεντωμένες κουβέρτες…».
Οι περιγραφές του Μιχαηλίδη, σαφώς βιωματικές, τοποθετούνται χρονολογικά στο μυθιστόρημά του στα μέσα της δεκαετίας του 1930. Την ίδια δεκαετία ανεγέρθηκε ο ιερός ναός της Αγίας Τριάδος, στην κορυφή του λόφου (γνωστός και ως λόφος Κουμανούδη) αντικαθιστώντας τον προσωρινό, ξύλινο.
Πολλές οι αναφορές βέβαια και για το πανηγύρι, αναμεσά τους δημοσίευμα της εφημερίδας «Σκριπ» το 1929, το οποίο έκανε λόγο για πλήθη προσκυνητών και εκδρομέων τα οποία κατέκλυζαν όχι μόνο τον προσωρινό ναό αλλά και «τον γραφικότατον λοφίσκον αφού εγείρεται και οπόθεν η θέα είνε όλως μαγευτική».
Χαρακτηριστικό της περιοχής; Οι δρόμοι γύρω από την ωοειδή πλατεία της Αγίας Τριάδος δανείζονται τα ονόματά τους από Θεούς, ημίθεους και μούσες της αρχαιότητας, αλλά και γενικώς πρόσωπα της αρχαιότητας, με μόνη εξαίρεση την οδό Αγίας Τριάδος.
Σύμφωνα με το ρυμοτικό σχέδιο του 1931 προβλεπόταν να αναπτυχθεί στην τοποθεσία, το εμπορικό κέντρο του «ερατεινού προαστείου». Σχέδιο που έμεινε στα χαρτιά, με μόνη εξαίρεση την καλτσοποιία Σινόσογλου που λειτούργησε στην πλατεία.
Πλατεία Μπομποτίνου
Πήρε την ονομασία της προς τιμήν του σαμποτέρ την περίοδο της Κατοχής, Γιάννη Μπομποτίνου (1899-1962), ενώ κάτι παρόμοιο έγινε και στη γειτονική πλατεία Μανδηλαρά (πρώην Όθωνος), που μετονομάστηκε προς τιμήν του Νικηφόρου Μανδηλαρά, αγωνιστή του αντιδικτατορικού αγώνα.
Ωστόσο μόνο σ’ αυτήν (και νεότερη πλατεία) η ονομασία έγινε σχετικά εύκολα αποδεκτή, ενώ στη δεύτερη η εδραιωμένη ονομασία Όθωνος παραμένει περισσότερο σε χρήση.
Μέρος του Κάτω Ψαλιδίου, το οποίο περιγράφεται τις δεκαετίες του 1940 και του 1950: «Δρόμοι όλο λάσπη» και βαγονέτα γεμάτα κάρβουνο που τραβούσε η ατμομηχανή με κατεύθυνση το Λαύριο. Δρόμοι λιγοστοί και λιγοστά σπίτια, άλλα ταπεινά πλινθόκτιστα και άλλα εντυπωσιακά μέσα σε τεράστια κτήματα με το πιάνο να ακούγεται στο βάθος. Και μια μυρωδιά να αναδύεται στην ατμόσφαιρα τις ζεστές ημέρες από τους «δρόμους του κάτω κόσμου», τα καρβουνιάρικα.
Πλατεία Μανδηλαρά (πρώην Όθωνος)
Μία ιδιαίτερα χαρακτηριστική πλατεία, όπου λειτουργούσαν αρκετές ταβέρνες, όπως του Ρέππα, του Κουλουριώτη, κ.α. Τόπος επίσκεψης πολλών δημοτικών σχολείων – ακόμη και από τη γειτονική Καλογρέζα, στις ημέρες εκδρομής.
Παλαιότερα είχε στο κέντρο της ένα συντριβάνι το οποίο λειτουργούσε στην κορυφή ενός σωρού από μεγάλες πέτρες. Ενδεχομένως γιατί στην περιοχή τα λιθάρια αφθονούσαν στην πετρώδη αυτή περιοχή του Ηρακλείου.
Και γύρω απ’ αυτήν την κυκλική πλατεία, θα βρούμε δρόμους με αρχαιόπρεπα ονόματα.
Πλατεία Γιαννετάκη
Λοιπόν, αυτή η πλατεία, που βρίσκεται στη διασταύρωσης της Χρυσανθέμων με την Χαράς, ονομάστηκε έτσι, εξαιτίας ενός πευκόφυτου δασύλλιου που βρισκόταν λίγο… παρακάτω, ακριβώς εκεί που βρίσκονται σήμερα τα εκπαιδευτήρια Μάνεση.
Ο μεγαλοκτηματίας Νικόλαος Γιαννετάκης ήταν κάτοχος όλης σχεδόν της περιοχής του Πρασίνου Λόφου και το πευκόφυτο δασύλλιο της παραπάνω περιγραφής, ήταν της κόρης του, της Μαρίας Γιαννετάκη.
Καναπίτσα – Πάρκα Χλόης, Μενελάου, Σωκράτους
Ας μείνουμε λίγο στην Καναπίτσα, πέρα από τις πλατείες της: Η περιοχή έχει πάρει το όνομά της από τις αναρίθμητες λυγαριές – καναπίτσες, που φύτρωναν κάποτε εκεί. Μάλιστα μία μεγάλη έκταση μεταξύ των σημερινών οδών Παναθηναίων, Μυκηνών, Θεμιστοκλέους και μέχρι τη λεωφόρο Ηρακλείου, ονομαζόταν «Μοσχάτα», εξαιτίας των αμπελιών που υπήρχαν εκεί και ανήκαν στην κυρά-Παγώνα Χήναρη.
Η περιοχή, λόγω της ρυμοτομίας της, δεν έχει μεγάλα πάρκα και πλατείες. Ωστόσο, οι τρεις που καταγράφονται αποτελούν μία πολύτιμη διέξοδο κυρίως για τα παιδιά.
Παναγίτσα
Στην περιοχή που βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίτσας και το πάρκο διαγώνια ακριβώς απέναντι, απλωνόταν ο Πράσινος Λόφος. Ένας λόφος κωνοειδής, με επίπεδη κορυφή, που στις χωμάτινες πλευρές του αυλάκωναν βαθιά λούκια, που είχαν σχηματιστεί από τα νερά των βροχών και περιβαλλόταν κυκλικά στους πρόποδές του από ψηλά κυπαρίσσια.
Στην επίπεδη κορυφή του υπήρχε μία τεράστια αλάνα, όπου τα αγόρια έπαιζαν ποδόσφαιρο και τα μικρά έκαναν τσουλήθρα στα χωμάτινα λούκια. Μάλιστα κάτοικοι της περιοχής θυμούνται πως υπήρχαν ακόμη και ανεμόμυλοι και πηγάδια!
Πάρκο Αμοργού
Εδώ η ρυμοτομία βοήθησε και έγινε πραγματικότητα, σχετικά πρόσφατα, ένα μεγάλο και άνετο πάρκο.
Είναι μία από τις πλατείες που διαθέτει και όργανα γυμναστικής, οπότε σε συνδυασμό π.χ. με τζόκινγκ στην ευρύτερη περιοχή, προσφέρει μία πλήρη αθλητική πρόταση.
Πλατεία Μακεδονίας
Με το ανοικτό γήπεδο του Ομίλου Φιλάθλων Ηρακλή (ΟΦΗ) Ηρακλείου να κυριαρχεί στην πλατεία, λίγο παρακάτω βρίσκεται ένα από τα δύο μικρά εμπορικά κέντρα που ξεπετάχθηκαν πριν από 65 περίπου χρόνια. Το 1959 ένα μεγάλο κομμάτι του Άνω Ψαλιδίου μπήκε στο σχέδιο.
Το λεωφορείο με τον αριθμό 120, ενώνει το Ηράκλειο με το κέντρο της Αθήνας. Τότε, προκύπτουν τα δύο μικρά αυτά εμπορικά κέντρα: ένα στο τέλος της διαδρομής του λεωφορείου, στη γωνία των οδών Αυγής και Αγίας Λαύρας, που ήταν γνωστή σαν παλιό τέρμα και ένα στη γωνία των οδών Αυγής και Ηλέκτρας Αποστόλου, δίπλα στην πλατεία Μακεδονίας.
Πάρκο Πεύκων
Εδώ, δεν θα μείνουμε στο παρελθόν, αλλά θα πάμε στο… μέλλον. Στη μία γωνία αυτού του πολύ όμορφου πάρκου, βρίσκεται ένα παλιό εργοστάσιο. Πριν λίγο καιρό, ο δήμαρχος Ηρακλείου Αττικής, Νίκος Μπάμπαλος υπέγραψε την προγραμματική σύμβαση για την εκκίνηση των έργων αναστύλωσης του. Πρόκειται για το παλιό κλωστοϋφαντουργείο, που εδώ και δεκαετίες έχει περάσει στην ιδιοκτησία του Δήμου και το οποίο, με επιδότηση που διεκδίκησε και πέτυχε η δημοτική αρχή από ευρωπαϊκά προγράμματα, θα αναστυλωθεί και θα μετατραπεί σε ένα νέο πολιτιστικό πολυχώρο στη διάθεση των δημοτών του Ηρακλείου.
Εάν όλα πάνε καλά, ο νέος πολυχώρος αναμένεται να είναι έτοιμος και να ανοίξει τις πόρτες του για τους Ηρακλειώτες σε διάστημα ενός έτους περίπου.
Ενδεικτικά, το νέο κτίριο θα φιλοξενεί χώρο εκδηλώσεων, εκθέσεων και μικρών συνεδρίων ενώ η αναστύλωση του παλιού εργοστασίου δεν θα θίξει τον περιβάλλοντα χώρο του πάρκου και της παιδικής χαράς.
Υ.Γ. Διαγώνια του πάρκου στην κάτω πλευρά, στη νησίδα, υπάρχει ένα πανέμορφο ξύλινο περίπτερο!
Το μελλοντικό πράσινο!
Ήταν προς το τέλος Μαρτίου, όταν ακόμη το… κρύο ήταν τσουχτερό και ο Δήμος Ηρακλείου Αττικής με τη βοήθεια των μαθητών από το 1ο Δημοτικό σχολείο της πόλης φύτευσε νέα δεντράκια και λουλούδια στη νησίδα κατά μήκος της οδού Μελίνας Μερκούρη.
Ο στόχος της δράσης διπλός: αφενός να ομορφύνει μια από της κεντρικότερες διαδρομές της πόλης, αφετέρου τα παιδιά, με την ενεργή συμμετοχή τους, να καταλάβουν την αξία του πράσινου και της διατήρησής του. Οι μικροί κηπουροί, μαζί με τους ανθρώπους της Υπηρεσίας Πρασίνου, επιμελήθηκαν την τοποθέτηση και την κάλυψη των νέων φυτών, με σύμμαχο και τον καιρό ο οποίος, με το ψιλόβροχό του, ανέλαβε το πρώτο πότισμα…
«Στην εξόρμηση για ένα πιο πράσινο Ηράκλειο είχαμε τους καλύτερους βοηθούς, τα παιδιά του γειτονικού 1ου Δημοτικού. Θέλω να ευχαριστήσω θερμά τον διευθυντή του σχολείου, Γιώργο Κουτσούκο, και τους δασκάλους, κυρίως όμως τους μαθητές που μας βοήθησαν να προσθέσουμε ανοιξιάτικο χρώμα στο κέντρο της πόλης μας», το σχόλιο του αντιδημάρχου Περιβάλλοντος, Δημήτρη Δημητρόπουλου.
2 Comments